Tekst Florine Boeding
Foto Esther Aarts (illustratie)
Vreemdelingen die niet meer in Nederland mogen verblijven, moeten terugkeren naar hun land van herkomst. De Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) biedt op allerlei manieren ondersteuning bij vertrek uit Nederland. Toch blijkt het in praktijk regelmatig lastig om vreemdelingen te motiveren voor vertrek.
De DT&V is de terugkeerorganisatie van Nederland en heeft veel expertise op dit terrein. Uit onderzoek blijkt dat veel vreemdelingen belemmeringen ervaren om te vertrekken. Zo vindt een vreemdeling het vaak niet veilig genoeg om terug te keren, kan gezondheid een rol spelen of is men bang gezichtsverlies te lijden. Daarnaast zijn er vaak praktische bezwaren: het vermeend ontbreken van reisdocumenten, het niet meer hebben van contacten in het land van herkomst, of een gebrek aan (financiële) middelen. Op het moment dat iemand niet terug wil keren maar dit wel kan, komt gedwongen vertrek in beeld.
"Motivitional interviewing: meewerken aan vertrek wordt meewerken aan de toekomst"
Beproefde methode
Regievoerders zijn de spil van de organisatie bij de DT&V. Zij werken samen met de vreemdeling aan vertrek. Maar hoe motiveer je mensen die niet willen vertrekken om toch aan de slag te gaan met hun toekomst, ook als die niet in Nederland ligt? De methodiek ‘Werken in gedwongen kader’, beproefd binnen de Reclassering, biedt hier handvatten voor en wordt in 2016 binnen de DT&V uitgerold. Regievoerder Naomi Buijsse: “Ons werk vertoont zeker raakvlakken met dat van de Reclassering. In beide gevallen geldt dat gesprekken gericht zijn op de toekomst, al zijn de kaders natuurlijk verschillend.”
Werken aan de toekomst
In de vertaling van de methodiek naar de werkwijze van de DT&V vormde vooral het interculturele aspect een uitdaging, zo vertelt Inge Toebosch, hoofdtrainer 'Werken in gedwongen kader': “In West-Europa spreken we mensen vaak aan op hun eigen verantwoordelijkheid. Maar in de Afrikaanse en Arabische cultuur is verantwoordelijkheid echter een gezamenlijk iets, niet iets wat door één persoon wordt bepaald. Daarom kan het wijzen op verantwoordelijkheid soms averechts werken. ‘Werken in gedwongen kader’ is gericht op het motiveren van de vreemdeling. Het uitgangspunt is dat motivatie beïnvloedbaar is. Door samen te werken aan een realistische toekomst, hopen we vertrek beter en sneller te realiseren.” Een van de uitgangspunten van de methode is het toepassen van ‘motivational interviewing’. Hierdoor wordt de vreemdeling toekomstgericht gestimuleerd: meewerken aan vertrek wordt dan meewerken aan de toekomst. De regievoerder luistert hierin goed naar de vreemdeling, toont meer begrip en stelt samen met de vreemdeling haalbare doelen. Buijsse: “Als het goed is heb je straks een handvat waarmee je als regievoerder je werk nog beter kunt doen. En een kader om te toetsen of wát je doet ook goed is.”
2016
De methode ‘Werken in gedwongen kader’ wordt in 2016 uitgerold binnen de DT&V. Regievoerders krijgen begeleiding en training in deze methodiek. Eind 2016 wordt de methodiek geëvalueerd.
