Tekst Anne-Marieke Samson
Foto Inge van Mill
‘Niet herleidbaar tot Soedan, wel herleidbaar tot Nigeria.’ Iedereen die te maken heeft met asielaanvragen, heeft wel eens een rapport gezien van een zogenaamde taalanalyse. Bij dit type onderzoek, dat wordt uitgevoerd door een expertiseafdeling van de IND, wordt een opname gemaakt van de spraak van een asielzoeker. Die opname wordt vervolgens geanalyseerd door taalkundigen van de IND om te kijken of het spraakprofiel van de asielzoeker overeenkomt met dat van zijn of haar herkomstgebied.
“We zien van alles voorbij komen”, zegt Tina Cambier, senior-linguïste van de expertiseafdeling Team Onderzoek en Expertise Land en Taal (TOELT) van de IND. “Mensen die zeggen dat ze uit Cuba komen, maar die een taal spreken die herleidbaar is tot Ghana. Of iemand die zegt uit Soedan te komen, maar die uit Nigeria komt. Toch klopt verreweg het meeste dat wij zien gewoon. We horen dan precies de talen die je zou verwachten in het gebied waar de asielzoeker vandaan komt. Soms is dat best spectaculair, en krijgen we opnames van zeldzame talen die alleen nog worden gesproken op één bergtop in Zuid-Soedan. Ik denk dat menig taalwetenschapper er heel wat voor over zou hebben om een kijkje te nemen in ons archief.”
Dialectbeschrijving
Taalanalyse kan worden ingezet door de IND als er twijfel bestaat over de herkomst die een asielzoeker heeft opgegeven. Dat kan bijvoorbeeld zijn omdat de asielzoeker geen paspoort heeft, of omdat hij of zij te weinig kennis laat zien over zijn of haar woonplaats. Een taalanalyse start met een opname van de spraak van de asielzoeker. Die wordt vervolgens geanalyseerd door de taalkundigen van de afdeling TOELT. “Veel mensen vragen zich af hoe het mogelijk is om met een klein team van drie linguïsten al die talen te analyseren, vooral de talen die we zelf niet spreken”, vertelt Cambier. “We krijgen inderdaad vaak te maken met talen die geen van ons spreekt. Daar komt je taalkundige vakmanschap bij kijken. Vaak kun je al veel vaststellen aan de hand van de vakliteratuur over talen. Stel je voor dat je zou moeten uitzoeken hoe je kunt horen dat iemand uit Vlaanderen komt. Je hoeft daarvoor niet perse zelf Vlaams te spreken, maar je pakt een dialectbeschrijving van het Vlaams. Daarin lees je dat het Vlaams klanken kent die anders worden uitgesproken dan het Standaardnederlands, bijvoorbeeld de ‘w’ en de ‘g’, maar het Vlaams kent ook woorden die je in Standaardnederlands niet hoort, zoals ‘amai’ en ‘kot’. Tot zover is het zelfs nog wel te begrijpen voor een niet-taalkundige, al zijn de specificaties van klanken lastig te volgen. De Vlaamse w noemen we bijvoorbeeld ‘bilabiaal’, terwijl de Nederlandse w ‘labiodentaal’ is. Het verschil zit hem erin dat je voor de Nederlandse w een vernauwing maakt met je onderlip bij je tanden, en voor de Vlaamse w met beide lippen.”
Moedertaalspreker
Daarnaast zijn er ook andere verschillen, bijvoorbeeld specifieke vervoegingen. Cambier: “Kijk bijvoorbeeld eens naar de zin: hij zegt da’k ik aardig ben. “Da’k” in plaats van “dat ik”, zou in veel Nederlandse accenten kunnen voorkomen, maar “da’k ik” is wel vrij specifiek voor Vlaanderen, helemaal als je het aantreft in combinatie met de lokaal gebruikelijke klanken en woordkeuze. Bij een taalanalyse probeer je het hele plaatje te wegen; alle taalkenmerken samengenomen vormen een beeld, en dat is je belangrijkste conclusie. Toch varen we nooit alleen op het oordeel van een taalkundige, maar schakelen we in elke zaak een taalanalist in; een moedertaalspreker van de taal in kwestie. Taalanalisten zijn door ons uitgebreid getest en zij zijn in staat om een juist oordeel te geven over de taal of talen waarvoor wij ze inzetten. Zij kunnen vaak nog veel meer verschillen horen dan wat er in de vakliteratuur beschreven is, alleen kennen ze vaak de taalkundige omschrijving niet. Daarom vullen onze taalanalisten en onze taalkundigen elkaar zo mooi aan. Onze analisten werken anoniem omdat ze uit de gemeenschap van de asielzoeker komen en niet chantabel mogen worden. Door onze intensieve kwaliteitscontrole en samenwerking kunnen wij hun neutraliteit en expertise garanderen.”
