Tekst Dagmar ten Broek en Heleen Grimmius
Foto Hollandse Hoogte
Je identiteit toon je aan met documenten, net als je nationaliteit. Maar hoe maak je aannemelijk dat je homoseksueel bent? Of bekeerd bent tot het christendom? En hoe moeten IND-medewerkers deze kwesties toetsen? In juli is een nieuwe werkwijze voor deze groepen geïmplementeerd, waarin meer ruimte is voor de persoonlijke ervaringen van vreemdelingen. Frank Lammers, adviseur bij de IND, legt uit wat er is veranderd.
“Het toetsingskader is persoonlijker geworden”, vertelt Lammers. “We moeten meer individuele gesprekken voeren en meer zoeken naar het authentieke verhaal. Dat betekent dat je meer op zoek moet naar wat de asielzoeker persoonlijk te vertellen heeft.” Het grootste verschil ten opzichte van de oude situatie is dat termen als ‘bewustwording’ en ‘zelfacceptatie’ naar de achtergrond zijn verschoven. Lammers: “Deze termen kunnen impliceren dat iemand per definitie een soort worsteling heeft doorgemaakt, maar dat is lang niet altijd het geval. Daarmee zijn deze criteria nu minder belangrijk geworden. Net als dat er bij bekeerlingen stevig getoetst werd op feitenkennis van het nieuwe geloof. In de aangescherpte werkwijze is meer ruimte voor de persoonlijke geloofsbeleving van een vreemdeling."
Het kan altijd beter
Dat er een nieuwe werkwijze ligt, wil niet zeggen dat het eerder niet goed geregeld was. Lammers: “Het is niet dat we het niet goed deden. Onze toets hield juridisch stand, in die zin was er geen probleem. Ook is de werkwijze van de IND vergeleken met die van andere westerse landen, daaruit bleek dat we in Nederland op sommige punten verder zijn qua beleidskader en toetsing dan in andere landen. Maar het kan natuurlijk altijd beter en met deze aanpassingen zetten we weer een stap.”
Onvrede wegnemen
De nieuwe werkwijze is vastgelegd in een werkinstructie die op 5 juli van kracht is geworden. Een belangrijk punt hierin is de betekenis die de IND toekent aan verklaringen van derden. “Met name kerken vonden dat hun verklaringen over de oprechtheid van bekeringen soms te makkelijk terzijde werden geschoven”, vertelt Lammers. “In de beoordeling door de IND zelf verandert niets: we nemen alles mee in onze beslissing, maar niet alles weegt zo zwaar als de vreemdeling misschien zou willen. De onvrede van kerken zat ‘m erin dat zij informatie verstrekken waar wij slechts summier op ingaan in de beschikking. Die onvrede willen we wegnemen door kerken concrete handvatten te bieden welke informatie wij wel en niet kunnen gebruiken. Zo kunnen kerken zelf zien hoe zwaar verschillende onderdelen voor ons wegen. Een enkel mailtje waarin een dominee aangeeft dat iemand christelijk is, is niet voldoende. We willen dan toch meer onderbouwing waar dat uit zou blijken. De beslissing ligt nog steeds bij de IND, maar als we over uitgebreide informatie beschikken, kunnen we onze beslissing wel beter motiveren. Dat kunnen kerken nu ook zelf zien.”
Positieve reacties
Om tot een optimale werkwijze te komen, heeft de IND de samenwerking gezocht met onder meer de Protestantse Kerk Nederland (PKN). “Wij hebben hen om input gevraagd bij het maken van onze nieuwe werkinstructie. Dat was heel nuttig, want zonder hun input zouden we nooit hebben geweten dat zij zich niet prettig voelden bij de manier waarop wij omgingen met hun verklaringen. Ik ben blij dat we daar concreet mee aan de slag konden. Ook vanuit de PKN is positief gereageerd op de werkinstructie. Een dergelijke samenwerking is voor herhaling vatbaar en proberen we ook steeds vaker te doen. We zijn altijd in gesprek met het maatschappelijk middenveld en dat moet ook. Het is heel goed om op jezelf te reflecteren en nieuwe inzichten op te doen.”
Ondersteuning aan medewerkers
De nieuwe werkinstructie werd op 5 juli gepubliceerd en trad daarmee direct in werking. Lammers: “De werkinstructie is een verfijning van het bestaande beleid. Op elk aanmeldcentrum in Nederland is inmiddels een toelichting gegeven aan medewerkers, daarnaast wordt geïnvesteerd in de inhoudelijke ondersteuning en kennis van medewerkers, bijvoorbeeld door middel van een cursustraject of workshop. Waar dat nog niet is, zullen we zorgen voor vraagbaken: gespecialiseerde medewerkers waar collega’s met vragen terecht kunnen. Maar hoeveel we ook doen, medewerkers moeten met hun gezond verstand blijven beoordelen, dat is een verantwoordelijkheid en verplichting die alle IND’ers hebben. We moeten ons werk zo goed mogelijk doen en uitleggen hoe we dat doen. Door de werkinstructie kunnen wij met nog meer zorgvuldigheid een beoordeling uitvoeren.”
