Coronacrisis en de vreemdelingenketen

Johanna Hoekman is locatiemanager bij het COA in Den Helder. Haar collega Hilda van der Vlag werkt eveneens in Den Helder, maar dan als manager Bijzondere Opvang alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv). “Er wonen zo’n duizend asielzoekers bij ons, verdeeld over vier locaties”, vertelt Hoekman. “Direct na de afkondiging van de kabinetsmaatregelen hebben we overlegd met elkaar wat dit voor onze locaties ging betekenen. We wilden in ieder geval dat er binnen Den Helder dezelfde werkwijze zou worden gehanteerd. Hilda kwam vervolgens met een draaiboek waarin ze onder meer de mogelijkheden voor quarantaine en isolatie had omschreven. Daarin is goed de samenwerking opgezocht met de gemeente Den Helder, maar ook met AVIM en de politie.”

“Er is natuurlijk een verschil tussen de reguliere opvang en de opvang voor amv”, vervolgt Van der Vlag. “Natuurlijk houden we ons aan de voorschriften van het RIVM, maar voor jongeren is anderhalve meter afstand houden een grote uitdaging. We vinden het belangrijk dat er zoveel mogelijk activiteiten doorgaan, dus organiseren we van alles: een Netflix-avond, spelletjes, huiswerk en sport. Met een speciale sportmedewerker is een sportparcours uitgezet in de tuin, waarbij de jongeren kunnen sporten op anderhalve meter afstand van elkaar.” Ook het schoolwerk gaat gewoon door, vertelt Van der Vlag: “We hebben goed contact met school en zij hebben ons laptops geleverd, waardoor iedereen zijn schoolwerk toch kan maken. Ook stichting De Vrolijkheid, die normaal gesproken op ons azc langskomt voor spel en ontspanning met jongeren, helpt ons. Zij kunnen nu niet langskomen op locatie, maar hebben kleurplaten en een aantal gitaren bezorgd. Zo kunnen onze jongeren zich toch ontspannen.”

“Ook in de reguliere opvang hebben we aanpassingen”, vervolgt Hoekman. “Per dienst werken we nog maar met drie COA-medewerkers en de inhuisregistratie en de meldplicht zijn opgeschort tot en met 28 april. Omdat we het belangrijk vinden om ondanks de maatregelen goed contact te houden met onze bewoners, lopen we rondes langs de bewoners op het azc. Zo kunnen ze vragen stellen aan ons of aan VluchtelingenWerk Nederland. Dit geven wij dan weer door aan VluchtelingenWerk, want ook die zijn nu niet op locatie aanwezig.” Hoekman en Van der Vlag zijn onder de indruk van hoe de maatregelen op hun locaties worden nageleefd. “We zijn trots op onze collega’s en bewoners.”

DT&V

Peter Bosch is coördinerend specialistisch adviseur bij de DT&V. Ook is hij lid van het corona-crisisteam van de dienst. “We hebben zo beperkt mogelijk klantcontact”, vertelt hij. “We werken op dit moment in principe alleen met groepen vreemdelingen die prioriteit hebben. Dan gaat het bijvoorbeeld om vreemdelingen die veroordeeld zijn voor misdrijven, die een gevaar voor de nationale veiligheid vormen, overlast veroorzaken, verdacht worden van oorlogsmisdaden of in bewaring zijn gesteld. Met vreemdelingen die tot deze groepen behoren, voeren we vertrekgesprekken. Soms is dat telefonisch, maar soms ook in persoon. Dan zorgen we uiteraard voor anderhalve meter afstand en is de voorwaarde dat iemand geen gezondheidsklachten heeft.”

Alle overige vertrekgesprekken liggen in principe momenteel stil. “Maar er gaan ook nauwelijks nog vluchten”, vervolgt Bosch. “Terugkeer is daarom nu in veel gevallen niet aan de orde. Wel proberen we, voor zover mogelijk, voorbereidende handelingen te verrichten, zoals het aanvragen van reisdocumenten. En voor sommige groepen kunnen we zelfs in deze tijd terugkeer realiseren. Zo kwamen we in contact met een grote groep Brazilianen en Indonesiërs. Zij verbleven al jarenlang illegaal in Nederland en onderhielden zich met allerlei illegale baantjes, vaak in de schoonmaak. Maar die baantjes zijn door de coronacrisis allemaal gestopt, waardoor deze mensen in financiële problemen kwamen. Zij meldden zich spontaan bij ons met het verzoek om hen te helpen bij terugkeer naar het land van herkomst. Nu zij hier niet meer konden werken, zagen zij geen toekomst meer voor zichzelf in Nederland. Samen met het IOM en AVIM hebben wij deze groepen zelfstandig kunnen laten terugkeren naar respectievelijk Brazilië en Indonesië. Dat we deze groep nu ineens in beeld hadden, was heel bijzonder. Daar heb je normaal gesproken geen zicht op.”

IND

Anne Marie Hollander is tactisch manager bij de IND en lid van het coördinatieteam corona. “Sinds half maart ligt ons klantcontact vrijwel stil, dus dat geldt ook voor ons asielproces”, vertelt ze. “Veel vreemdelingen die zich in Nederland melden, zijn via Noord-Italië gereisd, wat voor extra spanningen zorgt bij vreemdelingen in opvanglocaties en medewerkers. Dat geldt ook voor mensen in onze Brabantse locaties Budel en Den Bosch; de regio’s die in Nederland de brandhaard van de  corona-uitbraak zijn. Ondanks dat grenzen gesloten zijn en er dus een sterk verminderde aanloop is van asielzoekers, blijven er toch dagelijks nieuwe asielzoekers zich bij ons melden. Die moeten natuurlijk opgevangen en geregistreerd worden. Voor de opvang is er een noodlocatie in Zoutkamp, de registratie gebeurt in Ter Apel. Dat is wel een minimaal proces, waarbij we alleen registreren, identificeren en een gezondheidscheck uitvoeren.” Om te voorkomen dat er na de coronacrisis een stuwmeer van asielaanvragen wacht, worden innovatieve oplossingen bedacht. “Nu anderhalve meter afstand de norm is, moesten we bedenken wat er nog wél mogelijk is. In Zevenaar en Ter Apel is daarom gestart met een pilot telehoren, waarbij het aanmeldgehoor in Ter Apel nu nog telefonisch wordt afgenomen, maar straks ook via een videoverbinding. Dat gaan we nu uitbreiden naar ook de andere gehoren in asielzaken.”

De coronacrisis heeft ook invloed op de dienstverlening van de IND-loketten op diverse plaatsen in het land. “Sinds de afkondiging van de kabinetsmaatregelen, zijn onze loketten alleen nog voor spoedgevallen op afspraak geopend”, vertelt Hollander. “Die dienstverlening gaan we vanaf deze week stap voor stap uitbreiden. Voor sommige groepen vreemdelingen geldt dat zij direct in de problemen komen als ze geen fysiek verblijfsdocument of verblijfssticker krijgen. Zij komen dus het eerst in aanmerking voor een loketafspraak om dit te regelen. Vanaf volgende week zullen wij vreemdelingen gericht benaderen om een afspraak hiervoor te maken, vreemdelingen kunnen dus nog niet zelf een afspraak bij het loket inplannen.” De afgelopen weken is hard gewerkt om de IND-loketten veilig te maken. “We hebben overal plexiglas geplaatst”, vervolgt Hollander. “En uiteraard zorgen we voor anderhalve meter afstand. En ook als we straks onze dienstverlening gaan uitbreiden, blijven we ervoor zorgen dat we aan alle maatregelen van het RIVM voldoen.”