‘Het Nederlandse systeem laat zien dat het kan’

In Ter Apel is naar Knaus’ komst uitgekeken en die belangstelling is wederzijds: "Het is heel interessant om hier te zijn", zegt Knaus. "Afgelopen december bezocht ik AC Schiphol, maar ik was nog niet in Ter Apel geweest. Het is heel bijzonder om te zien dat alle expertise hier onder één dak samenkomt. Ik heb veel Europese immigratiediensten bezocht, maar van jullie systeem is het meest te leren."

Kwaliteit en snelheid combineren

Grootste pluspunt van het Nederlandse systeem is volgens Knaus de geavanceerde planning. "Dat is wat je nodig hebt om om kwaliteit en snelheid te kunnen combineren", zegt hij. "Maar het gaat verder dan alleen de planningsafdeling. Jullie medewerkers zijn goed getraind en de procedures verlopen snel; dat is wat we vandaag de dag nodig hebben, vooral in de Zuid-Europese landen. Voordat de asielprocedure begint, zijn mensen hier al geregistreerd, documenten gecontroleerd en is er over iedere vreemdeling een dossier aangelegd met informatie over het land of de regio waar diegene vandaan komt. Die informatie kunnen medewerkers betrekken in het gehoor. Maar daarnaast kunnen zij ook nog tijdens het gehoor vragen stellen aan de afdeling die deze research doet. Dat systeem is ook nodig in Zuid-Europa. In Italië bijvoorbeeld, heeft een medewerker maar weinig tijd en heeft hij beperkte informatie over de vreemdeling als het gehoor begint. Ook hebben asielzoekers in deze fase geen juridische bijstand. Tegelijkertijd zijn de schriftelijke beslissingen op asielaanvragen kort en oppervlakkig en duren beroepsprocedures jaren. Dit probleem brengen we onder de aandacht bij politici in Rome, Parijs en Berlijn. Het doel is om de Nederlandse kwaliteit en snelheid te exporteren naar de lidstaten aan de rand van Europa, als een gezamenlijke inspanning van de EU."

‘Asielhoofdstad van Nederland'

"Hoeveel mensen kunnen jullie hier maximaal opvangen?", vraagt Knaus terwijl hij zijn blik laat gaan over de COA-nieuwbouw die vorig jaar werd opgeleverd. "Er is hier plek voor 2.000 mensen", zegt Joël Schoneveld, adjunct-directeur Asiel en Bescherming bij de IND. "Niet voor niets wordt Ter Apel ook wel de ‘asielhoofdstad van Nederland’ genoemd." Tijdens de rondleiding wordt nog maar weer eens duidelijk waarom dat zo is. In hoog tempo wordt Knaus langs verschillende onderdelen van de asielprocedure geleid. Een medewerker van AVIM laat zien hoe de intake in zijn werk gaat, daarna is de planning van tolken en hoormedewerkers door de IND aan de beurt. "Het is hectisch vandaag, want er zijn acht medewerkers ziek", zegt de planningsmedewerker terwijl hij naar het overzicht op zijn scherm tuurt. Aan de hand van de acht stappen die de asielprocedure telt, laat hij zien hoe de planning van tolken en medewerkers tot stand komt. Knaus is onder de indruk. "Heb je deze kennis al gedeeld met EASO (European Asylum Support Office, red.) of andere Europese landen?", vraagt hij. "Het is duidelijk dat dit een hele belangrijke stap is in een efficiënt proces. Het zou geweldig zijn als iemand dit systeem, inclusief de snelle aanvraagprocedure, zou opzetten op de Griekse eilanden."

Praktijkervaring

In een zaaltje hebben zich inmiddels vijf IND-medewerkers verzameld. Allemaal hebben ze meerdere maanden op een van de Griekse eilanden gewerkt. Knaus is benieuwd naar hun ervaringen: "Het is goed om van hen te horen hoe het er in de praktijk aan toegaat. Het niveau van de Nederlandse medewerkers is heel hoog, dat is niet bij iedere lidstaat het geval." Dit blijkt inderdaad door alle medewerkers als problematisch te worden ervaren. "Wat is het belangrijkste dat jullie zouden willen veranderen aan de asielprocedure op de Griekse eilanden?", vraagt Knaus. "Het begint met ervaring en kwaliteit van medewerkers", klinkt het unaniem. "Die wisselt teveel. Waar Nederland alleen ervaren medewerkers uitzendt, zijn er ook landen die onervaren medewerkers sturen. Dat drukt op de kwaliteit."

‘Klein Ter Apel’ op Chios en Sicilië

"Veel beleidsmakers lijden aan tunnelvisie", zegt Knaus. "Debatten over wat er veranderd zou moeten worden, zijn vaak abstract. Maar waar het om gaat, is dat je een goede planning, goed management en voldoende middelen nodig hebt. Als het niet mogelijk is om dat in EU-verband te realiseren, is het beter dat een beperkt aantal landen het voortouw neemt en met elkaar de samenwerking aangaat. Ik zou Europese politici aanraden om hier eens te komen kijken, het Nederlandse systeem laat zien dat het werkt. Een ’Klein Ter Apel’ op Chios en Sicilië; dat is waar ik voor pleit."