Tekst Violet van Houwelingen
Foto Inge van Mill
Wat is er nodig om vreemdelingen zonder verblijfsrecht te ondersteunen bij het realiseren van hun daadwerkelijke vertrek? En hoe kunnen gemeenten en de Rijksoverheid hierbij helpen? Met die vragen op zak bezocht staatssecretaris Mark Harbers van Justitie en Veiligheid onlangs de Rotterdamse Pauluskerk, waar vreemdelingen zonder verblijfsrecht terecht kunnen voor ‘bed, bad, brood’.
De komende maanden is de bewindsman druk met het inrichten van een Landelijke Vreemdelingen Voorziening (LVV); een klus die hij samen met gemeenten en ngo’s wil klaren. Harbers: "Ik leer graag van gemeenten en maatschappelijke organisaties hoe zij deze voorzieningen hebben georganiseerd en wat hun praktijkervaringen zijn. Daarom ga ik op een aantal plekken in Nederland kijken hoe de bed-bad-brood-voorzieningen lopen in de praktijk, zoals hier in de Pauluskerk."
Kunst en cultuur
Dick Couvée, directeur en dominee van de Pauluskerk, leidt de staatssecretaris rond in de kerk, die in 2013 helemaal is vernieuwd: "Hier slapen in de nachtopvang vierentwintig mannen. En in de dagopvang krijgen we zo’n 1500 mensen per week." Alle deuren zijn dicht. "De mensen zijn graag op zichzelf." Op de eerste verdieping bevindt zich een klaslokaal, naast een kantoor van de Internationale Organisatie voor Migratie: "Wij bieden ook cursussen over kunst en cultuur om de mensen actief te houden", legt Couvée uit. "Zo kunnen bezoekers bijvoorbeeld aan de slag met muziekles, schilderen, theater of schrijven. De lessen worden verzorgd door professionele Rotterdamse kunstenaars en artiesten."
Pelgrimskist
"Is dit hier gemaakt?", vraagt Harbers, wijzend naar een bijzondere handgemaakte kist die in het midden van de kamer staat. De kist is gesneden uit hout, met versierde dragers aan de zijkanten en een stoffen binnenkant. "Dit is een pelgrimskist voor de reis naar Santiago; gemaakt door een van onze bezoekers," vertelt Couvée trots. "Wanneer hij niet met zijn hoofd in de mist zit, maakt hij hele mooie dingen." Op een lessenaar aan de binnenkant rust een boek met een dikke houten voorkant, waarop een gezicht en tien romeinse cijfers zijn uitgesneden. "Hier zie je Mozes en de tien geboden." De dominee schuift een houten luikje omhoog: er komt een wit beeldje tevoorschijn. "En hier heb je Santiago, volgens de traditie een broer van Jezus."
Hulp
Op de begane grond stelt de dominee de staatssecretaris voor aan bewoner Said. Hij helpt al tweeëndertig jaar als vrijwilliger in de schoonmaak. "Help jij vanuit jouw ervaringen nu de andere mensen in de kerk?" vraagt de staatssecretaris. Said knikt: "Ik ben er voor de mensen als ze hulp nodig hebben."
Samenwerken
Achterin de kantine is het druk bij het espressoapparaat, waar bezoekers en bewoners een verse cappuccino kunnen bestellen. Ook Couvée en Harbers schuiven aan tafel voor een bakje. "Illegaal verblijf betekent voor de vreemdeling vaak dat hij zich in een kwetsbare positie bevindt", zegt Harbers. "Op lokaal niveau is het een openbare orde probleem. Het terugkeerbeleid wordt op landelijk niveau vastgesteld en uitgevoerd. Het is de kunst om beide doelstellingen en werelden met elkaar te verbinden. De komende jaren willen we acht LVV’s inrichten. Daar mogen vreemdelingen een paar weken verblijven en tot rust komen. Na die periode moeten ze werken aan terugkeer, anders kan de opvang worden ontzegd. In de LVV’s willen we als Rijksoverheid graag samenwerken met maatschappelijke organisaties en gemeenten."
Vertrouwen
Samenwerken is belangrijk, vindt ook dominee Couvée. "Het is essentieel dat maatschappelijke organisaties onderdeel zijn van de oplossing van dit vraagstuk, naast de rol van de overheid en de gemeente", beaamt hij. "Maar behandel deze organisaties niet als verlengstuk van het overheidsbeleid, dan is het vertrouwen weg van de mensen die hier komen. Als we op landelijke schaal een model voor elkaar krijgen van samenwerking en vertrouwen, zou dat fantastisch zijn."
