Foto IND
Toen de coronamaatregelen vorig jaar in maart werden afgekondigd, kwam de asielprocedure van het ene op het andere moment stil te liggen. Dat kon natuurlijk niet lang duren, daarom werden in allerijl oplossingen bedacht om de gehoren met asielzoekers weer op te starten. Eén van die oplossingen was telehoren: gesprekken voeren via een videoverbinding. Inmiddels heeft er een evaluatie plaatsgevonden.
Bart Pieters is projectleider telehoren bij de IND. “Het asielproces werd vorig jaar direct aangemerkt als vitaal proces, maar we kregen natuurlijk wel te maken met beperkingen als de anderhalvemeter-regel”, blikt hij terug. “Al eerder hadden we nagedacht over zoiets als telehoren, maar we hadden er nooit echt op grote schaal binnen het asielproces mee gewerkt. Door corona kwam dit proces nu in een stroomversnelling.”
Voorwaarden
Telehoren is een inspanning van meerdere partijen in de keten, vandaar dat in de evaluatie niet alleen de IND, maar ook de advocatuur, tolken en VluchtelingenWerk Nederland werden betrokken. Later kwamen daar ook de ervaringen van het COA bij. Pieters: “Onze onderzoeksvraag was: is telehoren geschikt om de juiste informatie te verkrijgen waarmee we de juiste beslissing kunnen nemen, en kunnen we dit middel ook na de coronapandemie goed inzetten? Het antwoord op die vraag bleek duidelijk: ja, telehoren kan blijvend worden ingezet, maar daar zijn wel voorwaarden aan verbonden. Die voorwaarden zijn vastgelegd in een Europese richtlijn en hebben betrekking op de kwaliteit van het gesprek, het proces daar omheen en de mate van complexiteit van een zaak. De komende periode gaan we onderzoeken hoe we het proces zo kunnen inrichten dat aan alle eisen is voldaan.”
Pijlers
Passende geheimhouding is één van die pijlers uit de richtlijn. “Het gesprek moet worden gevoerd in een ruimte waar die passende geheimhouding ook gewaarborgd is”, vertelt Pieters. “Dat geldt voor zowel de vreemdeling als voor de IND-medewerker. Je moet bijvoorbeeld denken aan geluidsarme en neutraal ingerichte ruimtes, zowel op locatie als voor de medewerkers thuis. Dat is op kantoor geen probleem, maar nu medewerkers ook thuiswerken, is dat voor sommige mensen lastig. Ze hebben kinderen thuis, of de scheidingswand met de buren is dun. In al die gevallen zal thuis telehoren geen goede optie zijn, die medewerkers moeten naar kantoor komen. Vanaf kantoor kan dan alsnog gehoord worden via een videoverbinding.” Een andere pijler gaat over het bieden van gelegenheid om de aanvraag uitvoerig toe te kunnen lichten. Pieters: “Zo moet de vreemdeling de kans hebben om stukken te laten zien die zijn aanvraag staven. Ook moet er ruimte zijn om alle noodzakelijke elementen aan te voeren.”
Reacties
De resultaten uit de evaluatie zijn overwegend positief. Pieters: “In z´n algemeenheid is iedereen het erover eens dat het asielgehoor via telehoren goed gedaan kan worden. Een reactie van VluchtelingenWerk Nederland is dat zij geen verschil in kwaliteit tussen een fysiek gehoor of een gehoor via telehoren zien. Ook de tolken zijn overwegend enthousiast. Daarnaast zijn advocaten positief, hoewel zij aangeven dat bijvoorbeeld bij getraumatiseerde vreemdelingen telehoren minder geschikt is. Een andere advocaat geeft aan: telehoren bespaart geld en reistijd, terwijl de focus in het gehoor even goed is.”
AMV
Opvallend vond Pieters de uitkomsten bij kwetsbare groepen zoals alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMV). Pieters: “Bij AMV en andere kwetsbare groepen horen we altijd fysiek, ook als het om eenvoudige aanvragen gaat. Wij vinden dat we moeten kijken of dat in alle gevallen ook de meest passende manier is. Zo gaven sommige AMV aan dat zij liever op hun vertrouwde locatie blijven, met hun voogd erbij. Zij hadden dus liever een gesprek via telehoren dan fysiek op kantoor.”
Samenwerking
Bij telehoren wordt nauw samengewerkt met het COA en beveiligingsbedrijf Trigion. “De IND-medewerker zit thuis of op kantoor; de vreemdeling zit op een locatie van het COA”, legt Pieters uit. “Dat vraagt van het COA dat ze een ruimte daarvoor inrichten en beschikbaar houden. Vervolgens wordt de vreemdeling op de COA-locatie door een ‘host’, een medewerker van Trigion, naar de hoorruimte begeleid. De host legt uit hoe de vreemdeling de beveiligde verbinding tot stand kan brengen en zorgt voor de verdere facilitering. Samen met het COA gaan we werken aan de doorontwikkeling van telehoren. We doen dat bovendien samen met de DT&V, andere partners en belanghebbenden, want telehoren is ook voor andere partijen dan de IND wellicht een goede optie.”
Nieuwe standaard
Zeker is dat telehoren een blijvend onderdeel van de IND-praktijk zal worden. Pieters: “Telehoren zou de nieuwe standaard kunnen worden, tenzij er redenen zijn om daarvan af te wijken. We willen ervoor zorgen dat aan alle voorwaarden is voldaan, daarom gaan we de komende tijd in een ketenbrede projectgroep bekijken wat ervoor nodig is om dit te realiseren. Daarna zullen we telehoren zonodig verankeren in de juridische context van ons beleid. Dat geldt zowel voor het asiel- als nareisproces. De ambitie is om in mei volgend jaar telehoren als volwaardig instrument in te zetten.”
