Foto Mediatheek, Betty Sieperda, Rutger Rog
Sinds de Russische inval in Oekraïne zijn miljoenen mensen op de vlucht. Ook in Nederland worden zij opgevangen. Oekraïners doorlopen daarbij een speciale procedure om hun verblijf te regelen. Betty Sieperda, projectmanager Oekraïne bij de IND, legt uit.
In het begin van de oorlog hoorden we dat Oekraïners geen asiel hoeven aan te vragen, klopt dat?
‘Nee, dat klopt niet. Het is op grond van de Vreemdelingenwet wel degelijk nodig dat zij asiel aanvragen, alleen gaan we dat op een andere manier regelen. Het grote verschil met Oekraïners is dat zij altijd al visumvrij naar de Europese Unie konden reizen. Zij mogen hier 90 dagen zijn, zonder dat zij daar iets voor nodig hebben. Asiel aanvragen hoeft dus niet meteen.’
Inmiddels is er een speciale regeling voor Oekraïners. Wat houdt die in?
‘Toen de oorlog uitbrak, heeft de Europese Raad in maart een Richtlijn Tijdelijke Bescherming afgekondigd. Die is een jaar geldig, dus tot maart volgend jaar. Die tijdelijke bescherming kan tot maximaal drie jaar verlengd worden. In de tussentijd hebben Oekraïners recht op voorzieningen: ze mogen werken, naar school, en hebben recht op opvang en zorg.’
Waarom doorlopen Oekraïners niet de gewone asielprocedure?
‘Door de oorlog worden we als Europa geconfronteerd met een plotselinge instroom van zo’n 4 miljoen vluchtelingen. Als we die allemaal in de gewone asielprocedure zouden willen opnemen, zou die helemaal vastlopen. En de druk op Ter Apel is natuurlijk al groot. Om Ter Apel te ontlasten en te voorkomen dat mensen lang moeten wachten, hebben we een separaat proces ingericht.’
Hoe ziet dat eruit?
‘Omdat we wel een formele ondertekening van de asielaanvraag nodig hebben, zoeken we de Oekraïners op met mobiele teams. Na het ondertekenen van de aanvraag, plakken we een speciale sticker in het paspoort. Daarmee kunnen de vluchtelingen aantonen dat zij rechtmatig verblijf hebben onder deze tijdelijke regeling. Het voordeel is dat deze groep vluchtelingen over het algemeen heel goed gedocumenteerd is, veel mensen hebben een biometrisch paspoort. Dat maakt het voor ons eenvoudig om te registreren en een sticker af te geven.’
Hoe weten de mobiele teams waar de vluchtelingen zitten?
‘Oekraïners kunnen zich met hun paspoort melden bij de gemeente waar zij verblijven. Daar worden zij vervolgens ingeschreven in de BRP. Dat loopt heel goed, wat een enorme prestatie van gemeenten is. Doordat zij dit zo goed regelen, hebben wij in beeld waar we moeten zijn. De komende tijd gaan we met de verschillende veiligheidsregio’s in gesprek om te kijken waar we fysiek terecht kunnen. Dat kan een grote opvanglocatie zijn, maar ook een politiebureau of bibliotheek. We willen met lokale partijen kijken wat er mogelijk is. Het is fijn dat er binnen de hele keten goed wordt samengewerkt. Niet alleen met gemeenten, maar ook met de politie en de Koninklijke Marechaussee. Iedereen zit er hetzelfde in: we gaan deze klus met zijn allen klaren. De voorbereidingen zijn in volle gang en naar verwachting starten de mobiele teams half mei.’
Je zegt dat veel Oekraïners goed gedocumenteerd zijn. Hoe gaat de IND om met mensen bij wie dat niet zo is?
‘Ook die proberen we zo goed mogelijk te helpen. Mensen die niet de Oekraïense nationaliteit hebben, maar die wel kunnen aantonen dat zij legaal verbleven in Oekraïne, kunnen gewoon in de BRP worden ingeschreven. Ook zij vallen onder de speciale regeling en krijgen een sticker in hun paspoort. Wij willen gemeenten graag ondersteunen in hoe we omgaan met mensen die beperkt gedocumenteerd zijn, we onderzoeken wat we hierin kunnen betekenen. Voor de laatste groep vreemdelingen, mensen die helemaal niets kunnen aantonen, geldt dat zij uiteraard de mogelijkheid hebben om asiel aan te vragen. We zijn nog bezig met een aanmeldlocatie voor deze groep daarvoor. Ook kunnen wij hen in contact brengen met de DT&V en IOM; zij kunnen begeleiding bieden bij een eventuele terugkeer naar het land van herkomst. Maar ik wil erbij zeggen dat dit echt een kleine groep is. Verreweg het grootste deel van de mensen is goed gedocumenteerd. Ik ben blij dat we hen met deze sticker een fysiek bewijs van rechtmatig verblijf in het paspoort kunnen geven. Dat maakt het voor mensen soms toch net een beetje makkelijker.’
