Staat van Migratie zet de feiten op een rij

De Staat van Migratie is een jaarlijkse coproductie van de ministeries van Justitie en Veiligheid, Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Buitenlandse Zaken. De publicatie zet zowel relevante cijfers als beleidsmatige ontwikkelingen op een rij, inclusief de uitwerking van de maatregelen uit het coalitieakkoord.

Voor een juist beeld vergelijkt de ‘Staat van Migratie 2022’ de cijfers van 2021 met die van 2020 én 2019. Immers: 2020 kenmerkte zich door lage migratiecijfers door de coronapandemie en is daarmee niet representatief. In 2021 zijn de migratiecijfers weer vrijwel op het niveau van voorheen, met uitzondering van vertrek. Hierbij een bloemlezing met vijf inzichten en bijbehorende afbeeldingen.

1: De meeste vluchtelingen blijven in de regio

De Nederlandse asielcijfers zijn niet los te zien van de ontwikkelingen op het wereldtoneel. Medio 2021 waren ongeveer 84 miljoen mensen ontheemd: een recordaantal. Zij zijn huis en haard ontvlucht wegens vervolging, oorlog of geweld. Dit is nog zonder de vluchtelingenstroom uit Oekraïne die in 2022 op gang kwam.

Het gros van de ontheemden vlucht naar een plek in eigen land. Wereldwijd waren er vorig jaar 21 miljoen mensen op de vlucht, merendeels afkomstig uit vijf landen: Syrië, Venezuela, Afghanistan, Zuid-Soedan en Myanmar. De meesten van hen verblijven in buurlanden. Slechts een klein deel reist door naar Europa. Ter illustratie: in 2021 werden in de Europese Unie ruim een half miljoen eerste asielaanvragen ingediend. Daarbij moet nog bepaald worden of de aanvrager daadwerkelijk internationale bescherming nodig heeft en dus een vluchteling is.

2: De meeste migranten in Nederland komen uit de Europese Unie

In 2021 kwamen er door migratie ruim 107 duizend inwoners bij: de omvang van een stad als Leeuwarden.

Meer dan de helft van deze immigranten kwam uit de EU en daaraan gelieerde landen zoals Noorwegen en Zwitserland. Zij hebben onder voorwaarden het recht om naar een andere lidstaat te verhuizen. Immers: binnen de EU is er vrij verkeer van personen. Velen blijven langere tijd in Nederland, al keert een flink deel vroeg of laat terug.

3: De meeste niet-Europese migranten komen voor werk of studie

Ongeveer een derde van alle migranten in Nederland komt van buiten de Europese Unie voor regulier verblijf. Dat wil zeggen: verblijf om hier te werken, te studeren, met iemand te trouwen of zich bij familie te voegen.

De meeste niet-Europeanen komen om familieredenen. Vaak gaat het om gezinsleden van migranten die hier al zijn voor werk of studie. Zo gingen er in 2021 circa twintigduizend zogenaamde kennismigranten werken bij bedrijven als Shell, Philips en ASML, universiteiten en academische ziekenhuizen. Zij kunnen gebruikmaken van een speciale regeling die een eenvoudige en snelle toegang faciliteert, vanwege hun bijdrage aan de Nederlandse kenniseconomie. Dit in tegensteling tot andere arbeidsmigranten, waarbij de werkgever hard moet kunnen maken dat voldoende inspanningen zijn verricht om geschikte kandidaten te vinden binnen Europa.

Studeren is ook een belangrijk verblijfsdoel: meer dan twintigduizend studenten van buiten de Europese Unie schreven zich vorig jaar in aan een Nederlandse onderwijsinstelling. Tot slot vroegen tweeduizend jongeren een vergunning aan om hier als au pair te verblijven.

4: Eén van de acht migranten is een asielmigrant

Naast de hiervoor geschetste reguliere migratie, staat asielmigratie. Die bestaat uit zowel eerste asielaanvragen (inclusief geboorten) als tweede en volgende aanvragen, herplaatste kwetsbare personen en hervestigde vluchtelingen. Ook nareizende gezinsleden krijgen een asielvergunning.

Over een langere periode bezien is van elke acht migranten er gemiddeld één die komt voor asiel.

In 2021 was de asielinstroom in de EU nog altijd lager dan vóór de coronapandemie. In Nederland werd het oude niveau weer bereikt toen in de tweede helft van 2021 veel reisbeperkingen vervielen. Daarnaast zorgden de situatie in Afghanistan en aan de grens met Belarus voor meer aanvragen. Zo werden vanaf augustus bijna 2.500 Afghanen naar Nederland overgebracht. Alles bij elkaar nam de instroom toe tot ruim 37 duizend asielmigranten en werden ruim 21 duizend aanvragen ingewilligd.

5: De asielopvangcrisis is vooral een doorstroomcrisis

In 2021 werd de kiem gelegd voor de huidige asielopvangcrisis. Vanaf de zomer van 2021 nam het aantal asielzoekers en nareizigers dat naar Nederland kwam flink toe en vanaf september werden veel noodopvanglocaties geopend. Het aantal bezette plaatsen steeg naar ruim 36.500.

Wat opvalt, is dat het aantal vergunninghouders op COA-locaties vorig jaar is gestegen. Dat wordt mede verklaard door de inzet van de Taskforce IND, die asielaanvragen van langwachtende kansrijke asielzoekers in de tweede helft van 2020 en de eerste helft van 2021 versneld heeft afgehandeld. Verder arriveerden in korte tijd veel nareizigers die door de coronareisbeperkingen niet eerder konden komen. Gemeenten stonden daardoor voor de opgave 24.500 vergunninghouders te huisvesten: ruim twee keer zoveel als in 2019 en 2020. Op 1 januari 2022 was de achterstand nog 3.728 te huisvesten vergunninghouders.

Zo biedt de publicatie een schat aan inzichten en overzichten. Zelf lezen? Ga naar de Staat van Migratie 2022.en de bijlage.

Zie voor actuele cijfers:
Kerncijfers Asiel en Migratie | Rapport | Rijksoverheid.nl (maandelijks)
Het CBS-dossier Asiel, migratie en integratie Hoeveel asielzoekers komen naar Nederland? (cbs.nl)
Data overheid, migratie en integratie

Overige bronnen:
Gegevenswoordenboek Migratieketen
Begrippenlijst: uitleg over vluchtelingen - UNHCR Nederland
Cijfers over vluchtelingen wereldwijd en in Nederland - UNHCR Nederland