Tekst Jeanette Chedda
Foto Kick Smeets
De dag dat Qusai al Rafai besloot te vluchten uit Syrië was de dag dat hij dacht: “Er is geen hoop meer.” Nu 33 jaar oud, woont hij in Utrecht. De weg naar Nederland was zwaar en lang, via Damascus, Beirut, Istanbul, Didim, Nera, Samos, Athene en uiteindelijk Amsterdam. Qusai heeft de zeldzame aandoening Osteogenesis Imperfecta (OI) en heeft daardoor onder andere breekbare botten. Hij maakt gebruik van een rolstoel.
Qusai vluchtte in 2013 met zijn moeder en broer naar Istanbul. Zijn zus woonde daar al een aantal jaar. Met de bus reden zij naar Libanon. Qusai vertelt: “Om de twee kilometer moesten wij stoppen bij een blokkade. Onze identiteitspapieren en de bus werden elke keer gecontroleerd. De soldaten waren intimiderend. Ik was bij elke stop bang dat wij onze weg niet konden vervolgen. Eindelijk in Beirut (Libanon) vlogen we naar Istanbul. De woonsituatie bij mijn zus was moeilijk. Mijn rolstoel was oud en versleten, ik kon niet naar buiten of naar het ziekenhuis. Ik zat bijna drie jaar alleen maar binnen. Ik wilde weg. Gelukkig heb ik een internationaal netwerk online. Zij hebben mij op afstand gesteund en geholpen waar kon. In de bijna drie jaar dat ik in Istanbul woonde, hebben mijn vrienden en ik ontelbare e-mails gestuurd naar ambassades van alle denkbare landen, de Verenigde Naties (VN), The UN Refugee Agency (UNHCR) en andere hulporganisaties. Niemand kon mij helpen, tenzij ik daarheen kwam. Maar hoe dan?”
Rolstoel in zee gedumpt
“Ik begon de hoop te verliezen. Ik had beloofd het niet te doen, maar ik besloot mee te gaan met een boot via mensensmokkelaars. Legale hulp werkte niet voor mij. Ik had geen keus meer. Of ik het zou overleven, interesseerde mij op dat moment niet. Met een kennis reisden wij naar Didim, Turkije. Bij de boot werd ik uit mijn rolstoel, via de rotsen naar de boot getild. Het is een wonder dat we niet zijn gevallen. Er kwamen steeds meer mensen op de boot en een vrouw struikelde, viel op mij en ik brak mijn linkerarm. Mijn rolstoel kon niet mee, omdat ik daar geen geld voor kon betalen. De smokkelaars hebben mijn stoel in de zee gedumpt. De boot zat op een gegeven moment zo vol, dat ik amper kon bewegen of ademen. Deze 3,5 uur waren de vreselijkste uren van mijn leven. Het was koud, het water stond aan mijn lippen, ik kreeg zeewater binnen. Daardoor moest ik veel overgeven en heb ik meerdere ribben gebroken. Op een gegeven moment voelde ik mijn lichaam niet meer. Het had niet langer moeten duren.”
Via een speciaal programma naar Nederland
“Eenmaal op Samos gingen we naar Athene, naar het vluchtelingenkamp Eleonas. Daar kreeg ik van Artsen Zonder Grenzen een rolstoel. Via mijn netwerk kon ik mij aanmelden voor het ‘Relocation programme’. Dit was een samenwerking tussen International Organization for Migration (IOM), COA en de IND. Dit tijdelijke programma verplaatst vluchtelingen die bescherming nodig hebben van Italië en Griekenland naar bijvoorbeeld Nederland. Het programma was speciaal voor de meest kwetsbare mensen. Denk aan kinderen, ouderen of mensen met een beperking. Ik was één van de vijftig personen die werd uitgenodigd om naar Nederland te komen.”
Gesprekken met IND en COA
“Tijdens mijn verblijf in Eleonas had ik voor het eerst contact met medewerkers van het COA en de IND. De eerste gesprekken voor het starten van mijn visumaanvraag had ik daar. Het waren in totaal drie gesprekken. De medewerkers die ik heb gesproken in Griekenland waren aardig, begripvol en het was fijn om met hen te spreken. Ik vond sommige vragen wel lastig. Dat ging over mijn afkomst en feitelijke vragen over Syrië om zeker te weten of ik wel daar vandaan kom. Maar waarom zou ik liegen? Ik heb in totaal drie gesprekken gevoerd voordat ik naar Nederland kwam. Eenmaal in Nederland kon ik niet geloven dat ik er was. Ik werd in Amsterdam ontvangen door de medewerkers van de IND en COA die ik eerder sprak in Griekenland. Zij begeleidden mij verder.”
Totaal ander toekomstperspectief
“Nu ik in Nederland woon, is mijn toekomstperspectief volledig veranderd. Van uitzichtloos en somber, naar hoopvol en vol nieuwe kansen. Ik heb bijna mijn cursus Nederlands B2 niveau afgerond. En ik wil zo snel mogelijk beginnen met een IT-opleiding. De teksten die ik nu lees zijn op B2 niveau. Veel moeilijker, maar ik doe alles stap voor stap. Soms geloof ik nog steeds niet dat ik hier ben en ben ik bang elk moment wakker te worden. Ik ben dankbaar en trots op mezelf dat ik deze stappen ondanks de risico’s nam. Ik heb een nieuwe kans op het leven gekregen.”
