‘Kinderen zijn kwetsbaar’

Jaarlijks reizen zo’n duizend kinderen zonder ouders of begeleiders naar Nederland om hier asiel aan te vragen. Het gaat daarbij om kinderen van een groot aantal verschillende nationaliteiten, maar de grootste groep betreft Syrische kinderen. Voor deze Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen (AMV) is een apart proces ingericht, zowel in opvang als in procedure. Veiligheid staat daarbij voorop. 

Speciale procedure

Ron Schmidt is portefeuillehouder AMV bij de IND. Hij werkt in Den Bosch, waar zich ook de speciale kindvriendelijke hoorkamer bevindt. “Kinderen zijn kwetsbaar”, vertelt hij. “Daar willen we zorgvuldig mee omgaan en hen de veiligheid bieden die nodig is. Wat dat betekent, verschilt per kind.” Voor jonge kinderen is er een aparte procedure. “In zo’n situatie als die van dat tienjarige jongetje, wordt er gelijk geschakeld met het Nidos; de voogdijinstelling die zich bezighoudt met AMV”, legt Schmidt uit. “Na een registratie in Ter Apel gaan kinderen onder de vijftien jaar direct naar een pleeggezin. Is het kind tussen de vijftien en achttien jaar, dan gaat het naar een speciale opvanglocatie voor minderjarigen van het COA.”

Vertrouwensband

Hoewel ook kinderen de asielprocedure doorlopen, is die voor hen wel aangepast. “Kinderen hebben een korte spanningsboog”, legt Schmidt uit. “Daarom duren hun gehoren maar kort en worden ze over meerdere dagen verspreid.” De gehoren voor kinderen onder de vijftien jaar vinden plaats in een speciaal daarvoor ingerichte hoorkamer en worden afgenomen door gespecialiseerde medewerkers. Schmidt: “Normaal gesproken worden de twee gehoren door verschillende medewerkers afgenomen, maar bij deze kinderen doen we dat niet. Het is belangrijk dat zij een vertrouwensband kunnen opbouwen met de IND-medewerker, daarom krijgen zij bij beide gehoren dezelfde medewerker. Verder is er bij het gehoor alleen een tolk aanwezig. De voogd van het kind en de advocaat kijken mee vanuit een aparte ruimte.”

Autootjes en vliegtuigen

Omdat het opbouwen van de vertrouwensband zo belangrijk is, start de medewerker daar al mee zodra hij of zij het kind ophaalt uit de wachtruimte. Schmidt: “Die begint een gesprekje dat aansluit bij het niveau van het kind. Dat kan bijvoorbeeld over voetbal gaan, maar ook over een knuffel die het kind bij zich heeft of over school. En kinderen vinden het vaak leuk om te vertellen dat ze al een paar Nederlandse woordjes kennen.” Tijdens het gehoor staat de belevingswereld van het kind centraal. “Er is speelgoed aanwezig dat kinderen kan helpen bij het vormgeven van hun verhaal”, legt Schmidt uit. “Bijvoorbeeld autootjes en vliegtuigen. Zo proberen we de reis te reconstrueren. Ook wordt er veel getekend in zo’n gesprek, op die manier geven kinderen soms een inkijkje in wat ze meegemaakt hebben. De hoormedewerker is vooral bezig met het gesprek, daarom worden deze gehoren niet getypt, maar gefilmd. Zo heeft de hoormedewerker alle tijd voor het kind.”

Hereniging

Terwijl de procedure loopt, wordt onderzocht waar de ouders zich bevinden. “Dat is toch wel vaak elders in Europa”, weet Schmidt. “Als dat zo is, dragen we het kind over aan het land waar de ouders zich bevinden, zodat zij herenigd kunnen worden. Zijn er geen ouders in beeld en zou het kind in principe niet in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning, dan zoeken we naar andere vormen van adequate opvang. Bijvoorbeeld bij familie of andere opvang in het land van herkomst. Is dat allemaal niet aan de orde, dan kan het kind bij zijn pleegouders in Nederland blijven.”

Leeftijdsonderzoek

Niet alle AMV zijn zo evident minderjarig als het jongetje dat in het nieuws kwam. Schmidt: “Er is ook een categorie die meerderjarig is, maar die probeert om als AMV verblijf in Nederland te krijgen. Als we twijfelen en er geen documenten zijn waaruit de leeftijd blijkt, onderzoeken we eerst of er misschien in het buitenland documenten van deze aanvrager zijn waaruit de leeftijd blijkt. Als die er niet zijn, kunnen we de aanvrager een medisch leeftijdsonderzoek aanbieden. Dat gebeurt aan de hand van een röntgenfoto van de pols en eventueel van het sleutelbeen. Dit onderzoek wordt door het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) van het Ministerie van Justitie en Veiligheid uitgevoerd. Samen met onafhankelijke radiologen concludeert het NFI vervolgens of de aanvrager minderjarig is of niet. Blijft er twijfel bestaan, dan krijgt de aanvrager het voordeel van de twijfel.”

Maatwerk

Wat de uitkomst van het onderzoek ook is, een zorgvuldige procedure staat voorop. Schmidt: “Het gaat altijd om een kwetsbare groep. Soms krijgen we verzoeken van het Nidos, bijvoorbeeld als er sprake is van gezondheidsproblemen of als er familie in beeld komt. Dan kijken we wat we kunnen doen. Maatwerk is altijd belangrijk, maar als het om AMV gaat helemaal.”