Hoe het was om mee te werken aan ‘De wereld in Ter Apel’?

Thijs van Kamp, IND

Thijs was een van de collega’s bij de IND die in de documentaire verscheen. De camera’s volgden hem terwijl hij een aanmeldgehoor afnam. ’Ik was zenuwachtig hoor‘, geeft hij toe. ’Op een bepaald moment tijdens de opnames had ik een Syrische man tegenover me. Zijn familie was achtergebleven in het aardbevingsgebied in Turkije. Dat maakte het een emotioneel gesprek waarbij ik al vrij snel afweek van de standaardvragen die je stelt bij een aanmeldgehoor. Ik informeerde naar de veiligheid van zijn familieleden en hoe het met hen ging. Zonder de camera’s zou ik dat ook hebben gedaan, maar de opnames maakten me veel bewuster van wat ik zei en deed. Ik wilde geen fouten maken voor het oog van heel Nederland. Gelukkig waren de cameramannen erg professioneel en sympathiek, toffe peren. Ze slaagden erin om mij en de tolk op ons gemak te stellen, ondanks de spanning en intensiteit van de dag. Uiteindelijk rondde ik het gehoor succesvol af, waarbij de cameramannen ook een blik wierpen op de verwerking ervan in ons systeem – een proces dat doorgaans achter de schermen blijft. Ik ben blij dat we als IND deze unieke kijk achter de schermen konden geven. Hoe vaak krijgen we nu de kans om ons werk neutraal en objectief in beeld te laten brengen? Ik denk dat veel mensen in Nederland een vertekend beeld van ons werk hebben. In de media lees je vooral over de achterstanden, niet over de complexiteit van ons werk en de zorgvuldigheid die dat vraagt. Sommige van mijn vrienden hebben zelfs geen idee wat mijn rol precies inhoudt. Afgezien van stereotype beelden als: ‘Oh ja, de IND. Jullie verstrekken de vergunningen.’ Ik geloof dat deze documentaire een prachtig inzicht biedt in het verloop van een asielprocedure – van de eerste aanmelding in Ter Apel tot de opvangcrisis of eventuele terugkeer naar het land van herkomst. Het maakt de wereld van Ter Apel een stuk echter en tastbaarder voor iedereen. En ik voel me vereerd dat ik de IND daarbij mocht vertegenwoordigen.’

Gerr Kuipers, DT&V

Bij de Dienst Terugkeer en Vertrek werd Gerr gevraagd om mee te werken aan de documentaireserie. ’Ik voer al jaren vertrekgesprekkken en ik vind het leuk om erover te vertellen, dus ik heb zonder te twijfelen ‘ja’ gezegd’, begint hij. ’Ik vind dat vrijwillige of gedwongen terugkeer vaak gekleurd wordt weergegeven in de media, waardoor twee kampen ontstaan. Aan de ene kant kritiek dat we te hard zijn, aan de andere kant lof dat we goed werk verrichten door mensen “eruit te gooien”, om het maar even plat te zeggen. Zo zwart-wit is ons werk natuurlijk niet. Iedereen die naar Nederland komt, heeft daar een goede reden voor. Maar niet iedereen heeft vervolgens het recht om te blijven. Wij handhaven de regels als mensen uitgeprocedeerd zijn, maar zetten altijd in op duurzame en zelfstandige terugkeer. We vragen mensen of ze al nagedacht hebben over hun toekomst. Of we proberen hen in contact te brengen met bijvoorbeeld een NGO om een eigen bedrijf te beginnen of een huisje te huren. Dat is een mooi en belangrijk aspect van ons werk en ik vind dit goed naar voren komen in de serie. Tijdens de filmdagen was ik niet zenuwachtig, hoogstens iets alerter op mijn woordkeuze. Ik praat graag informeel met mensen, maar in het bijzijn van de camera wil je natuurlijk ook professionaliteit uitstralen. Ik denk dat dit goed is gelukt. Je ziet in de docu ook hoe ik tegen iemand zeg dat als hij voor rottigheid zorgt, we zijn vertrekproces gaan versnellen. Het is goed dat dit ook in beeld is gekomen. Vaak hoor je dat er niets wordt gedaan aan overlastplegers of kansarme asielaanvragen, maar dat is allerminst waar. Ik hoop dat deze documentaire aantoont dat wij menselijkheid en het maatschappelijk belang voorop hebben staan. En dat we niet als boemannen aan tafel zitten, maar mensen helpen om een nieuw leven op te bouwen.’

Bé Olthoff, COA

’Ik ben trots op mijn werk, écht heel trots.’ Zo begint Bé zijn verhaal. Hij lacht: ’Toen de vraag kwam wie van het COA voor de camera voor deze documentaire, dacht de communicatieadviseur meteen aan mij. ‘Bé is daar vast wel voor in.’ Het is alweer vijftien jaar geleden dat ik als woonbegeleider in Ter Apel begon. Genoeg ervaring dus, waardoor ik weinig last had van de camera’s die mij volgden. De cameramensen waren ook heel ontspannen. De gesprekken liepen als vanzelf en ook mezelf terugzien op beeld was helemaal prima. De reacties uit mijn omgeving waren ‘typisch Bé’, toen ze De wereld in Ter Apel hadden gezien. Dat zie ik als een compliment, ik ben dus mezelf gebleven. Ik vind het belangrijk om de mensen in de opvang een goed en veilig gevoel te geven. Helaas is het de laatste tijd erg druk in Ter Apel, waardoor ik minder één-op-één contact met bewoners heb. Dat voelt alsof ik hen tekortdoe. Maar ik denk dat iedereen die deze serie kijkt, met eigen ogen kan zien dat we álles doen wat we kunnen. Het brengt het aanmeldcentrum in beeld zoals ik dat ken, met al zijn facetten, dilemma’s en schrijnende verhalen. Ik heb er veel positieve reacties op gekregen. Mensen die respect uitspreken voor ons werk. Een vriend van mij zag de reportage en vroeg of het werk misschien iets voor hem zou kunnen zijn. Hij is inmiddels aangenomen en werkt nu ook in Ter Apel. Dat is toch geweldig!? Wat je in het nieuws hoort over de opvangcrisis en de spreidingswet zijn vaak alleen maar getallen. Deze documentaire toont de mensen. De gezichten. Er heerst veel onbegrip over mensen die gevlucht zijn en asiel zoeken. Ik hoop dat ik er met deze documentaire aan heb kunnen bijdragen om dat beeld te veranderen. Ik vond het bijzonder dat ik daarvoor het gezicht van het COA mocht zijn. Of ‘Meneer Spreidingswet’, zoals ik sindsdien ook wel ben genoemd.’ 

Heb je De Wereld in Ter Apel nog niet gezien? Dan kun je hem terugkijken op de website van de NPO.