Tekst Sofie Smets
Foto Martine Hoving
Stel, je vlucht uit je land vanwege je geaardheid. Je voelt je niet veilig omdat je niet kunt zijn wie je bent. Of, erger nog, dat wordt als crimineel beschouwd. En dan kom je in Nederland terecht, waar je hoopt op acceptatie en veiligheid. Maar in opvanglocaties kunnen lhbtiq+ bewoners zich ook nog steeds onveilig voelen.
COC Nederland (de belangenorganisatie voor lhbtiq+ personen) en het COA richtten daarom een zogeheten co-creatie-groep op met drie bewoners en zes COA-medewerkers, onder wie twee lhbtiq+ contactpersonen. In deze groep wordt informatie verzameld en worden plannen gemaakt. ‘We willen zo nauw mogelijk aansluiten op de behoefte van zowel de bewoners als de medewerkers’, aldus Jessica van Zadelhoff, COC-programmamanager veiligheid.
De informatie die deze groep ophaalt (ervaringen en signalen van bewoners en medewerkers) wordt verwerkt in nieuwe trainingen voor COA-medewerkers en voor de lhbtiq+ contactpersonen op locatie. Het COA en het COC werken al jaren samen om de veiligheid van lhbtiq+ onder de aandacht te brengen. En dat is volgens Jessica hard nodig: ‘Veel lhbtiq+ bewoners hebben nare ervaringen in het azc, zoals uitsluiting en pesten. Maar ook kan er geweld plaatsvinden.’
Kennis over lhbtiq+
Elie Shamoun is programmabegeleider in een opvanglocatie in Amsterdam, lhbtiq+ contactpersoon én lid van de co-creatie-groep. ‘Het viel me op dat er bij collega’s nog veel onwetendheid is over deze groep. Ik ben zelf in Syrië geboren, en ik weet hoe de situatie daar is. Maar in landen als Nigeria of Jamaica weet ik niet wat de consequenties zijn voor lhbtiq+ ers. Ook ik heb deze kennis nodig. Deze zorg heb ik geuit bij het COC, ik vind het belangrijk dat kwetsbare groepen, dus ook jongeren en vrouwen bijvoorbeeld, niet gediscrimineerd worden.’
‘Het leek het alsof ik in hetzelfde bewind terechtkwam’
De 35-jarige Amir is een van de bewoners die meedoet aan de co-creatie groep. ‘In Libanon word ik als gay niet geaccepteerd. Toen ik hier in een azc kwam, leek het alsof ik in hetzelfde Libanese militaire bewind terechtkwam. Hoe mensen naar me keken, hoe ze reageerden… In het aanmeldcentrum in Budel zag ik veel incidenten bij lhbtiq+ bewoners en ik hoorde veel verhalen. Daarom voelt het goed dat ik deze kan delen met het COA en het COC. Ik weet wat deze doelgroep meemaakt en ik ben een van deze mensen. Daarom is er meer onderwijzing nodig. En dat is niet erg. We zijn allemaal mensen en moeten blijven leren.’ Amir woont inmiddels 7 maanden in het azc in Arnhem. ‘Oke, het is geen Amsterdam of Nijmegen qua activiteiten, maar ik voel me in deze stad goed en in het azc veilig. En ik kan me aansluiten bij voldoende lhbtiq+ activiteiten.’
Ondersteuning op locatie
De Russische Nicolai woont samen met zijn vriend in het azc in Luttelgeest. ‘In Rusland worden we behandeld als criminelen. Dus ik ben het wel gewend om me niet gewenst te voelen. Voor ons zijn pesterijen in het azc de dagelijkse gang van zaken.’ De 29-jarige Nicolai is ook lid van de co-creatie groep. ‘Discriminatie is gewoon niet oké, ook discriminatie van andere kwetsbare groepen. Wanneer dit voorkomt, heb ik het idee dat er weinig ondersteuning is om bijvoorbeeld aangifte te doen. Zolang iedereen kan blijven zeggen en doen wat die wil, zonder dat er een straf volgt, gaat het naar mijn idee niet over.’
Wat Jessica van het COC opvalt is dat er in de praktijk grote verschillen zijn als het gaat om aandacht voor de groep lhbtiq+: ‘Sommige bewoners ervaren nauwelijks ondersteuning in het azc. Anderen kunnen weer wekelijks naar een lhbtiq+ café, georganiseerd door medewerkers van een opvanglocatie. We vinden daarom dat het COA een minimum standaard moet introduceren waar locaties aan moeten voldoen; denk aan informatiemateriaal en reiskostenvergoeding voor speciale activiteiten. Als het gaat om kwetsbare groepen, die extra steun nodig hebben, is aandacht hiervoor erg belangrijk. Het risico is anders te groot dat zij tussen wal en schip vallen. De trainingen die we nu aanbieden aan de COA-medewerkers en contactpersonen bieden handvatten om de extra steun te bieden.’
‘Sommige bewoners ervaren nauwelijks ondersteuning in het azc. Anderen kunnen weer wekelijks naar een lhbtiq+ café’
Een veilig gevoel
Voor Nicolai is het, ondanks de pesterijen, ‘redelijk makkelijk’ om in azc Luttelgeest te wonen. ‘We hebben hier een lhbtiq+ café en ik kan altijd praten met de contactpersoon. Dat geeft me een veilig gevoel. Maar in het dorp hier vlakbij voel ik me niet altijd even veilig.’
Het weerhoudt hem er niet van om zich voor te bereiden op een toekomst in Nederland, legt hij in het Nederlands uit: ‘Ik probeer in mijn vrije tijd Nederlands te leren. Ik ben trots op mijn progressie maar ik vind het ook spannend om Nederlands te praten. Mijn vriend en ik dromen ervan om naar een azc te verhuizen, midden in de samenleving. Ik ben een make-up artist en daar draait het meer om de conversatie dan om de make-up. Dus ik blijf nog lekker doorgaan met Nederlands studeren!’
Vanwege privacyredenen zijn de namen van Nicolai en Amir gefingeerd.
Wat doet het COA?
Voor de begeleiding van lhbtiq+ bewoners werkt het COA al jaren samen met COC Nederland. Het doel is de positie van lhbtiq+'s in de azc’s verbeteren en een leefomgeving creëren waarin zij veilig zijn en zich veilig voelen. Naast het trainen van bewustwording onder medewerkers, wordt er bijvoorbeeld ook voorlichting gegeven aan bewoners over het gelijkheidsbeginsel in de Grondwet. Lees meer informatie op de website van COA.
Aanmelden VreemdelingenVisie
Wil je de VreemdelingenVisie voortaan in je mailbox ontvangen? Meld je dan aan bij de redactie en je krijgt een bericht als er een nieuwe editie van VreemdelingenVisie is gepubliceerd.
