‘Lang niet iedereen is beter af in Nederland’

Adwin van Dijke, directeur van Vreemdelingenloket Amsterdam: “Wij zien het iedere dag. Mensen die naar Nederland zijn gekomen omdat ze geloofden dat het leven hier makkelijk zou zijn. Maar die bedrogen uitkomen, als blijkt dat een verblijfsvergunning er niet in zit. Of mensen die dachten het hier in de illegaliteit te redden. Maar die een kwetsbaar bestaan leiden in een schemerzone tussen legaliteit en illegaliteit, zonder sociale zekerheid, aan de onderkant van de samenleving.”

Honey trap

“Het leven in ons rijke, goed georganiseerde land heeft een enorme aantrekkingskracht op mensen uit armere landen. Maar er is een keerzijde”, vertelt Van Dijke. “We noemen het de ‘honey trap’. De zaken hier worden vaak mooier voorgesteld dan ze zijn. Want lang niet iedereen heeft de mogelijkheid om het in Nederland te maken. De taal is een enorme barrière, je moet diploma’s halen en keihard werken om hier ergens te komen. Beland je in de illegaliteit, dan is het geen pretje in Nederland. Zeker als je de taal niet spreekt en geen opleiding hebt. Je loopt een reëel risico om in de criminaliteit of prostitutie terecht te komen, of uitgebuit te worden. Veel Nederlanders zien die kant van de medaille niet. Hier bij het Vreemdelingenloket zien we mensen in de opvang die spijt hebben van hun zet. Velen zijn hier al jaren, het perspectief thuis is verdwenen. Ik maak het mee dat hun familie hen niet terug wil, maar in plaats daarvan liever maandelijks geld opgestuurd krijgt uit Nederland. De erfenis in het thuisland is soms al verdeeld. Broers en zussen zitten niet meer te wachten op de terugkeerder die zijn stuk land komt opeisen. We zien mensen vereenzamen, depressief en verslaafd raken, hospitaliseren.”

Ervaringsdeskundigen

“Hoezeer we ook ons best doen, wij kunnen niet iedereen helpen het leven te krijgen dat ze hier hadden verwacht. Juist vanwege onze eigen culturele achtergrond”, legt Van Dijke uit. “We hebben geen idee wat deze mensen hebben meegemaakt en begrijpen hun drijfveren, taal en mimiek niet. De meeste Nederlanders hebben geen benul van de situatie in de herkomstlanden. Ze denken dat in Ghana nauwelijks medicijnen zijn en dat iedereen in Ethiopië nog steeds straatarm is. Maar iemand die met regelmaat in Afrika komt, weet dat dat veel genuanceerder ligt. Bij het Vreemdelingenloket werken daarom ervaringsdeskundigen. Mensen die zelf gevlucht zijn of een migratieachtergrond hebben. Zij begrijpen beter wie ze tegenover zich hebben en wat wel of niet werkt voor deze mensen. Ze zien de ander voor vol aan, in plaats van alleen maar als slachtoffer.”

Inhaalslag

Van Dijke ziet nog wel wat verbetermogelijkheden voor de vreemdelingensector: “In de gedragswetenschappen bestaat al twintig jaar het inzicht dat het niet werkt om werklozen twee jaar de tijd te geven om na te denken wat ze willen. Of om mensen die aan een depressie lijden op bed te laten liggen. Je helpt mensen door ze te activeren, door hun zelfredzaamheid te bevorderen. De vraag is waarom we die professionele inzichten in de vreemdelingensector niet toepassen.” Van Dijke pleit daarom voor een inhaalslag, voor professionalisering van de sector. Hij heeft goede hoop op de nieuwe samenwerking tussen het Rijk, de gemeenten en de maatschappelijke en non-gouvernementele organisaties: “In het nieuwe lokale beleid in Amsterdam zie ik nu de ambitie om de verantwoordelijkheid weer meer bij de vreemdeling terug te leggen. Zodat we die uit zijn slachtofferschap krijgen, en weer grip krijgt op zijn leven. Tegelijk kunnen we de impasse doorbreken door als samenwerkingspartners eensgezind en sneller toe te werken naar integratie of terugkeer. Zodat mensen niet vastgekleefd raken in de honey trap, maar het heft in eigen handen nemen.”