Tekst Wouter Jongepier
Foto Taco van der Eb
Iedereen in de vreemdelingenketen vindt het belangrijk dat de IND in de rechtbank aanwezig is als de rechter zich buigt over een besluit. Vorig jaar lukte dat niet altijd, tot ergernis van advocaten, rechters, aanvragers en de IND zelf. VreemdelingenVisie sprak met Florence Croonen en Seda Beyik van Juridische Zaken (IND), over de belangrijke taak van procesvertegenwoordigers als een zaak ‘op zitting komt’.
Het is woensdagochtend 7 juni, iets na negen uur, als de rechter de zitting in de rechtbank Den Haag opent. Het is de eerste van een hele reeks vreemdelingenzaken waar zij zich vandaag over moet buigen. Veel publieke belangstelling is er niet maar procesvertegenwoordiger Seda Beyik is wél aanwezig. Namens de staatssecretaris van JenV geeft zij tekst en uitleg over de IND-besluiten die vandaag ‘op zitting’ besproken worden.
‘Het lukt ons gelukkig bijna altijd om bij een zitting te zijn, sinds oktober 2022 weer in 99 procent van de zaken’, zegt Florence Croonen, adviseur staf Juridische Zaken van de IND. Maar het aanwezigheidspercentage hoeft maar ietsje te zakken en de irritatie loopt al snel op, zo bleek begin vorig jaar toen de IND in 91 procent van de gevallen ook echt in de rechtbank aanwezig kon zijn.
Rechters, advocaten en de aanvragers vinden dat ongepast en dat begrijpt Florence wel: ‘Als je een afwijzend besluit krijgt en de rechter buigt zich over jouw beroep (het rechtsmiddel tegen een ongegrond verklaard (regulier) bezwaarschrift of tegen een afwijzend asielbesluit –red.) dan wil je in de rechtbank graag een toelichting op dat besluit. En je wilt een reactie op je beroepschrift krijgen. Dan zie je ook dat je zaak door mensen wordt behandeld, je ziet iemand die het oordeel van de IND toelicht, je ziet het gezicht van de IND. Als wij er niet bij zijn, is dat voor de advocaten en rechters ook heel vervelend want zij krijgen geen antwoord op aanvullende vragen. Het beeld is ook niet prettig: de IND is er niet om over de eigen besluiten te praten. Bovendien, soms hebben we echt wat uit te leggen en dat kan het beste ‘live’ in de rechtbank.’
Geduldig legt Seda uit dat de aanvrager in kwestie volgens de IND in staat moet zijn om terug te reizen naar zijn land van herkomst. Zijn verzoek om verblijf op medische gronden houdt dan ook geen stand. Bovendien, zo verzekert Seda, het medisch onderzoek gebeurt echt zorgvuldig. Er is dus geen reden om daar aan te twijfelen.
Dat de irritatie vorig jaar groot was, bleek uit de media-aandacht, Kamervragen én uit de overleggen die de IND heeft met het veld. ‘We spreken een paar keer per jaar met de rechtspraak en de advocatuur. Onze aanwezigheid op zitting was een terugkerend thema’, zegt Florence. ‘We werken er hard aan om het werk beter te voorspellen zodat we beter kunnen plannen. Ook proberen we gaten in de planning te voorkomen, bijvoorbeeld door zaken eerder te ‘screenen’ op omstandigheden waardoor de zaak niet door kan gaan. Bijvoorbeeld: nieuwe ontwikkelingen in de jurisprudentie die gevolgen hebben voor de houdbaarheid van een besluit, of nieuwe omstandigheden aan de kant van de aanvrager die relevant zijn voor de zaak. Als we vinden dat het besluit niet verdedigbaar is, kan dat betekenen dat we een besluit terugdraaien. Die komt dus niet ‘op zitting’. Voorheen kwam dat vaak te laat aan het licht en dat kost iedereen veel tijd, denk alleen al aan de werkplanning van rechters. Nu hebben we dat in veel zaken eerder in beeld.’
Het is bijna lunchtijd als de aanvrager in de vierde zitting, een Britse ondernemer die lang in Nederland woonde, een tikkeltje nerveus haar verhaal vertelt: volledig bevangen door de veranderingen van de Brexit en het moeizame ondernemen in coronatijd kon zij haar zaken niet goed regelen. Nog even rustig als eerder op de dag hoort Seda haar aan en legt op verzoek van de rechter uit welke overwegingen de IND bij het besluit had. De regels zijn helder: omdat eiseres op 1 februari 2020 geen verblijfsrecht had in Nederland, maakt ze geen aanspraak op een verblijfsvergunning op grond van het ‘Terugtrekkingsakkoord’ tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk. Uitspraak over vier weken.
Op zitting gaat het Seda niet om ‘winnen of verliezen’, zegt ze als haar werk in de rechtbank erop zit. ‘Ik wil gewoon dat de regels eerlijk worden toegepast. Als procesvertegenwoordiger heb ik daar een belangrijke taak in: ik verdedig het standpunt van de IND bij de rechtbank. We analyseren zaken en kijken echt kritisch of besluiten zorgvuldig zijn genomen. Daarbij hebben we zeker oog voor de menselijke maat dus het beeld dat we te formalistisch zouden zijn klopt niet helemaal, vind ik. Door in de rechtbank aanwezig te zijn en uit te leggen waarom een besluit is genomen kunnen we dat beeld een beetje rechtzetten.’
