Wat houdt bemiddeling in het kader van ‘buitenschuld’ in?

Zoals de naam al aangeeft, is pas sprake van een buitenschuldsituatie wanneer het niet aan de vreemdeling ligt dat die geen toegang heeft weten te krijgen tot een ander land. Meestal is dat het land van herkomst, soms een ander land waar mogelijk toegang zal worden verleend. Om in aanmerking te komen voor een buitenschuldvergunning moet de hulp van de DT&V zijn ingeroepen. Dat kan door een bemiddelingsverzoek in te dienen bij DT&V nadat het niet is gelukt om uit Nederland te vertrekken. Voor bemiddeling mogen er geen verblijfrechtelijke procedures meer lopen. Ook mogen er geen andere verblijfsvergunningen zijn waarvoor de betrokkene in aanmerking komt.

Volledige medewerking

Bij een bemiddelingstraject gaat het dus om een dienst die DT&V verleent op verzoek van de vreemdeling. Daarbij onderzoekt de DT&V samen met hem of haar de vertrekmogelijkheden met gebruik van alle opgebouwde kennis en relaties. De persoon in kwestie wordt geacht volledig mee te werken en adviezen van de DT&V op te volgen.

Voor het verkrijgen van reisdocumenten is het belangrijk dat er geen ‘gerede twijfel’ bestaat over de nationaliteit en identiteit van de betrokkene. De autoriteiten van het ontvangende land willen immers zeker weten dat het gaat om een burger van het land en wie het betreft. Bij de bemiddeling is daarom van belang dat de vreemdeling kan aantonen wie hij/zij is en waar hij/zij vandaan komt. Als die geen officiële identiteitsdocumenten heeft, zal DT&V hem of haar adviseren welke documenten verzameld kunnen worden om de gestelde identiteit en nationaliteit te ondersteunen. Ook kan een aanvullend identiteitsonderzoek worden aangevraagd in het gestelde land van herkomst. Verder begeleidt DT&V de vreemdeling bij bezoeken aan de ambassade of het consulaat van het betreffende land van bestemming.

Ambtshalve advies

Werkt de vreemdeling onvoldoende mee tijdens het bemiddelingstraject en/of blijft er twijfel bestaan over de gestelde identiteit en land van herkomst? Dan kan de DT&V niet vaststellen of er sprake is van een buitenschuldsituatie. De bemiddeling wordt dan beëindigd.

Is er wel een buitenschuldsituatie, dan adviseert de DT&V de IND om de buitenschuldvergunning te verlenen. De IND doet dit nadat eerst is gekeken of er nog openbare orde-aspecten spelen, zoals criminele antecedenten, die een vergunningverlening in de weg zouden kunnen staan.

Iemand kan ook zelf een aanvraag doen voor een buitenschuldvergunning bij de IND. In dat geval vraagt de IND de DT&V te toetsen of aan de voorwaarden van het buitenschuldbeleid is voldaan.

Een buitenschuldvergunning wordt afgegeven voor één jaar en kan twee keer worden verlengd. Bij verlenging vraagt de IND DT&V te controleren of nog steeds sprake is van een buitenschuldsituatie. Na drie jaar een buitenschuldvergunning te hebben gehad, kan de vreemdeling verblijf voor onbepaalde tijd aanvragen.

Uitzondering op de regel

De afgelopen jaren zijn er rond de twintig buitenschuldvergunningen per jaar verleend. Het aantal aanvragen lag twee- tot driemaal hoger. De praktijk leert dat vrijwel iedereen die daadwerkelijk meewerkt, erin slaagt om te vertrekken. Een buitenschuldsituatie is de uitzondering op deze regel. Te denken valt aan mensen die staatloos zijn en door geen enkel land worden erkend als onderdaan. Dit komt bijvoorbeeld voor bij mensen met de Palestijnse afkomst, maar ook bij Roma of onderdanen van voormalige Sovjetstaten.

De laatste jaren ziet DT&V een toename in het aantal verzoeken om bemiddeling. Dit zou kunnen samenhangen met de afschaffing van de discretionaire bevoegdheid (vrije beslissingsruimte) van de staatssecretaris in 2019. Soms wordt een buitenschuldvergunning namelijk als oplossing gezien om bij schrijnende zaken alsnog een vergunning te kunnen verlenen. Maar dat een situatie schrijnend is, speelt geen rol bij de afweging of sprake is van een buitenschuldsituatie.

Op dit moment lopen er circa twintig bemiddelingstrajecten bij DT&V. Omdat het bij bemiddeling en buitenschuld gaat om langdurige en complexe trajecten, heeft DT&V een klein team samengesteld met regievoerders die hierin zijn gespecialiseerd. Dient iemand een bemiddelingsverzoek in, dan wordt de zaak overgedragen aan een van deze specialisten.