‘Overlastgevers komen er niet mee weg’

Het is al bijna een jaar geleden maar Ralph Sijtsma, senior medewerker bij de AVIM, kan zich 4 september 2022 nog goed herinneren. Vijf mensen werden onwel omdat een asielzoeker met een giftige vloeistof spoot in Ter Apel. ‘Na zo’n verschrikkelijke daad zou je in ieder geval niet meer terug moeten kunnen naar dezelfde opvanglocatie’, vond Ralph.

Om daarvoor te zorgen zochten AVIM, IND, COA, DT&V de samenwerking op. Met succes. Tien dagen later werd de asielzoeker in bewaring gesteld en binnen twee weken bracht de DT&V hem terug naar waar hij Europa binnenkwam. ‘Wat er was gebeurd als we dat toen niet samen hadden aangepakt? Dan was de vloeistofspuiter waarschijnlijk nog ‘gewoon’ in Nederland’, aldus Ralph.

Snelle procedure

De gezamenlijke werkwijze smaakte voor alle partijen naar meer en dat gold ook voor de politiek. In dezelfde periode, midden in de opvangcrisis, werd de Coördinator Nationale Aanpak Overlast benoemd. Het kabinet gaf daarmee het startsein voor het project interventieteam overlastgevers. Sindsdien werden in Ter Apel ruim 300 overlast veroorzakende asielzoekers met een kansarme aanvraag aangepakt. Het doel: de procedure versnellen zodat ze zo kort mogelijk in de opvang verblijven.

De vaste teamleden van de keten zorgen ervoor dat alle informatie over de overlastgevers op tafel komt en dat de dossiers bij de diensten bovenop de stapel komen te liggen. Dan kan het snel gaan. De asielzoeker wordt, als dat nodig is, direct aangemeld voor het Identificatie- en Registratie-proces van de politie. De IND bepaalt ‘het spoor’ en versnelt de procedure door bijvoorbeeld het gehoor dezelfde dag nog in te plannen en waar mogelijk de rust- en voorbereidingstermijn te onthouden. De asielprocedure kan dan in een dag of acht afgerond worden. De DT&V houdt alvast rekening in de werkplanning en het COA regelt onder andere de ‘roomservice’.

Roomservice

Deze roomservice is geen ontbijt op bed maar persoonlijke begeleiding naar de afspraken in de procedure. ‘Dan weet je zeker dat ze er ook echt zijn als het gehoor is gepland’, zegt Otto Schuurman van het COA. Hij is locatiemanager vrijheidsbeperkende locatie in Ter Apel en lid van het interventieteam. ‘Dat vind ik een mooi voorbeeld van hoe we over de grenzen van onze organisaties heen kijken. We komen samen in actie. Door de roomservice kunnen bewoners niet meer bewust de procedure vertragen.’

‘Want voor je het weet, duurt de hele procedure een paar weken langer dan nodig is’, zegt Karen de Lange, coördinator interventieteam overlastgevers van de IND. ‘Komt een overlastgever niet opdagen, moet je de aanvraag volgens de wet buiten behandeling stellen en soms een nieuw gehoor inplannen. Onder bepaalde voorwaarden kunnen we ook inhoudelijk beslissen bij zo’n no show, de uitnodiging moet dan bijvoorbeeld persoonlijk zijn overhandigd. Dat is een van de praktische oplossingen tegen misbruik van de asielprocedure. We verkorten het verblijf in de opvang daarmee. Bovendien: de overlastgevers voelen dat ze er niet mee wegkomen.’

Overlast wordt niet getolereerd

Ook de DT&V, die normaal gesproken pas na de IND-procedure in actie komt, helpt mee waar het kan. ‘Bijvoorbeeld bij het uitreiken van de brieven aan overlastgevers. Onze administratieafdeling springt bij als daar tijd voor is’, zegt Gerr Kuipers, senior regievoerder, en namens de DT&V lid van het interventieteam. ‘Je weet dan zeker dat de asielzoeker de brief heeft gekregen. Het lijkt iets kleins en het is eigenlijk niet onze taak, maar het heeft veel invloed op tijd die iemand in de opvang zit. Ook handig: een beschikking voor een overlastgever mailt de IND rechtstreeks naar ons zodat we niet moeten wachten tot we hem via het normale systeem in onze case load krijgen. Die zaken pakken we meteen op.’

Voor alle leden van het interventieteam, die allemaal in Ter Apel en omgeving werken, is het duidelijk: overlast wordt niet getolereerd en iedereen moet weten dat de diensten samen alles op alles zetten om het probleem aan te pakken. Maar het interventieteam ziet ook heel duidelijk waar de wet- regelgeving misbruik juist in de hand werkt. ‘Ik bespreek dat natuurlijk met de beleidsadviseurs en de juristen,’ zegt Karen. ‘Hopelijk kijken zij, en ook de politici, kritisch naar de wetten en regels, want er kan nog veel verbeterd worden om misbruik tegen te gaan. Zo, en door onze samenwerking verder te verbeteren, processen beter op elkaar af te stemmen, worden we slagvaardiger. Kunnen we samen nog meer resultaat boeken. Dat is belangrijk voor het draagvlak voor de opvang van vluchtelingen. Want dat is een groot goed en moeten we, met de hele keten, beschermen tegen misbruik en overlastgevers.’