Tekst Wouter Jongepier
Foto Kick Smeets, Hetty Klinker
Als er, door het lange wachten, onrust uitbreekt in de opvang schieten asielvoorlichters van de IND te hulp. Ze geven niet alleen uitleg over de procedure maar laten vooral ook zien dat de IND niemand vergeet. VreemdelingenVisie ging op pad met Caroline Schols en Irma Klaassen die op de drijvende noodopvang in Zaanstad antwoord probeerden te geven op een paar prangende vragen.
De dichtslaande deuren galmen nog na als een oudere bewoner in het voormalige Amsterdam floating hotel, dat sinds 1 november 2021 dienstdoet als noodopvang voor zo’n 400 vluchtelingen, van zijn stoel opstaat en het woord neemt: ‘Namens ons allemaal wil ik jullie bedanken voor deze voorlichting. We weten nu iets meer, over de IND en hoe het ervoor staat met onze vergunningen.’ Twee jongemannen, gefrustreerd omdat ze meer dan een jaar uitzichtloos in de opvang wachten, hebben de zaal dan al verlaten.
De IND vergeet niemand
‘De IND is jullie niet vergeten en daarom zijn we hier’, zegt Caroline in haar inleiding van de eerste van drie voorlichtingsbijeenkomsten in Zaanstad. ‘Ik ga vertellen waarom je lang moet wachten op een besluit. Dat is heel erg vervelend. Maar er komen drie keer zoveel vluchtelingen naar Nederland dan de IND aankan, dus we lopen gigantisch achter.’ En ze waarschuwt de aanwezigen ook meteen: er worden vandaag geen vragen beantwoord over individuele zaken.
Dat dat soms frustrerend is en asielaanvragers daar boos van kunnen worden, begrijpt ze maar al te goed. ‘Ik zou het liefste willen vertellen wanneer hun zaak precies aan de beurt is,’ zegt Caroline, die asielvoorlichting geeft naast haar reguliere werk als medewerker toezicht, na de bijeenkomst. ‘Maar dat kan niet, hoe graag ik dat ook zou willen. Je moet natuurlijk ook geen verwachtingen wekken die je niet waar kunt maken. Waarom we dan toch voorlichting geven? Het is hartstikke belangrijk dat we er zijn, dat we uitleg geven waarom het zo lang duurt en dat de IND zijn gezicht laat zien in de opvang.’
Vijftien maanden en langer wachten
Hoopvol en een tikkeltje gespannen komt de tweede groep de zaal binnen, waar vroeger de gasten van de hotelboot aanschoven in het buffetrestaurant. Irma valt meteen met de deur in huis: ‘Vroeger moest je zes maanden wachten, nu is dat vijftien maanden en dat gaat nog langer worden. Want door allerlei gebeurtenissen in de hele wereld blijven er mensen naar Nederland komen. Samen met jullie moeten er nog 37 duizend mensen gehoord worden. De IND doet zijn uiterste best. We nemen ook extra mensen aan maar zelfs dan krijgen we het werk niet meteen sneller gedaan.’
De bewoners zitten vol met vragen. ‘Hoe kan het dat iemand na vier maanden een vergunning krijgt en ik al een jaar moet wachten? Wanneer kan mijn gezin hierheen komen? We vervelen ons dood, kan ik een BSN nummer krijgen zodat ik kan studeren of werken? Wanneer krijg ik een tweede gehoor? Waarom krijg ik geen woning van de gemeente? Ik wacht al twee jaar, wat zijn mijn rechten eigenlijk?’ En: ‘komt u nog iets nieuws vertellen of alleen dingen die we al weten?’
Wederzijds begrip
Vriendelijk, begripvol (‘ik snap heel goed dat uw wilt werken maar de politiek heeft daar regels voor gemaakt’) en duidelijk geven Irma en Caroline algemene uitleg over de IND-procedure en tips voor meer informatie: ‘Na het eerste gehoor moet u ongeveer vijftien weken wachten op het tweede,’ legt Irma uit. Voor een gesprek over de rechten van aanvragers verwijst ze naar VluchtelingenWerk Nederland en naar de advocatuur.
‘Je hoopt met deze voorlichting toch op wederzijds begrip,‘ zegt Irma, die bij de IND werkt als hoor- en beslismedewerker, na afloop. En dat lijkt in Zaanstad gelukt: na iedere sessie krijgen Caroline en Irma een hand van zo’n twintig asielaanvragers die tevreden zijn over de voorlichting. Een woonbegeleider van het COA bevestigt na afloop ook nog eens het nut van dit soort bijeenkomsten: ‘Het is goed dat de IND zelf uitleg komt geven over de procedures. Wij beantwoorden ook veel vragen maar dan krijgen mensen het gevoel dat ze van het kastje naar de muur worden gestuurd. Je merkt ook heel duidelijk dat het na een IND-voorlichting een paar weken veel rustiger blijft in de opvang.’
Slaande deuren
En die boze jongemannen die halverwege de voorlichting met slaande deuren vertrokken: dat hoort er, hoe vervelend ook, volgens Caroline een beetje bij: ‘Mensen lopen vol en op een gegeven moment knappen ze, net als een ballon. Dat wij niet alle antwoorden hebben, is natuurlijk niet leuk. Aan de andere kant, er waren vandaag ook weer veel mensen die ons vriendelijk bedankten. Ze krijgen niet altijd te horen wat ze willen maar bijna iedereen vindt het fijn om iemand van de IND te zien.’
Hetty Klinker, coördinator Asielvoorlichting bij de IND
‘In 2015 is de IND begonnen met asielvoorlichting en die komt echt tot leven als het crisis is. Bijvoorbeeld in de tijd van de Taskforce die de oude voorraad asielzaken weg moest werken in 2020 (14 duizend asielzaken – red.). Toen duidelijk werd dat we dat niet gingen halen, hebben we op alle opvanglocaties verteld dat het toch langer zou duren. Als het rustig is, zoals in de coronatijd, is er veel minder behoefte aan voorlichting.
De wachttijden lopen nu weer op, het wordt het onrustig in de opvang en daarom vragen de locaties vaker om asielvoorlichting. Vorig jaar bezochten we 26 locaties, dit jaar zijn dat er al 100. Soms komt het verzoek trouwens ook van een burgemeester die zich zorgen maakt om onrustige groepen asielzoekers die willen protesteren. Met een asielvoorlichting kunnen we de gemoederen een beetje bedaren.
De asielvoorlichters, die allemaal een andere functie hebben bij de IND en dit ‘erbij doen’, gaan altijd met zijn tweeën naar de locatie. Ik bereid dat samen met de locatiemanager voor. We zorgen voor een goede ruimte, beveiliging en woonbegeleiders moeten er ook bij kunnen zijn want zij kennen de bewoners goed. En we regelen tolken, meestal houden we op een locatie drie sessies in verschillende talen.
We horen vaak terug dat het na een voorlichting een stuk rustiger is op de locatie terwijl er eerder werd gedreigd met protesten of een hongerstaking. Ook al krijgen de mensen niet altijd het antwoord dat ze willen horen, ze vinden het wel fijn om de IND te zien.
Dat is ook ons doel: met de asielvoorlichting laat de IND zijn gezicht zien. Wij vinden het ook heel naar dat de procedure niet zo snel gaat als we zouden willen. We bieden excuses aan en vertellen het verhaal achter de wachttijden. Iedereen heeft recht op eerlijke informatie. Dat is voor mij en voor de asielvoorlichters de belangrijkste drijfveer!’
Heb je vragen over de voorlichting aan asielaanvragers? Werk je op een opvanglocatie en wil je een voorlichting aanvragen? Stuur een mail naar asielvoorlichting@ind.nl
