Tekst Karin Lassche
Foto DTenV, COA, Mediatheek
Het aantal alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv) dat in Nederland asiel aanvraagt, is de afgelopen jaren sterk gestegen. Een deel van hen krijgt geen asiel. Voor hen moet ‘adequate opvang’ in het land van herkomst worden gevonden. Hoe werkt dit precies?
Bij amv gaat het om kinderen tot 18 jaar die zonder een ouder of wettelijk vertegenwoordiger naar Nederland zijn gekomen. Bij het aanvragen van asiel volgt een amv dezelfde procedure als een meerderjarige asielzoeker, zij het met procedurele waarborgen en begeleiding en opvang die specifiek op het kind gericht zijn. Zo krijgen zij bij aankomst een jeugdbeschermer toegewezen van Stichting Nidos. Komt het tot een afwijzend besluit op de de asielaanvraag, dan is er een belangrijk verschil. Krijgen volwassen asielzoekers tegelijkertijd een terugkeerbesluit waarin staat naar welk land zij terug moeten keren, bij amv ligt dit anders. Als gevolg van een uitspraak van de Raad van State in juni 2022 krijgen amv namelijk alleen een terugkeerbesluit als is vastgesteld dat er ‘adequate opvang’ voorhanden is in het land van herkomst. Tussen het afwijzende besluit en het terugkeerbesluit kan daardoor enige tijd zitten.
Adequate opvang
Wat adequate opvang is staat beschreven in paragraaf B8/6 van de Vreemdelingencirculaire. Zo dient adequate opvang te voorzien in de basisbehoeften van een amv, afgezet tegen de lokale maatstaven. Dit betekent dat het per land verschilt hoe adequate opvang eruit dient te zien. Er wordt dan vooral gelet op onderdak, de beschikbaarheid van voedsel, hygiëne en kleding. Ook moet er toegang zijn tot onderwijs en medische voorzieningen. Het komt er in het kort op neer dat de amv ergens kan wonen waar voor hem of haar wordt gezorgd.
De IND onderzoekt tijdens de asielprocedure al of er geschikte opvang is. Na een afwijzing van de asielaanvraag neemt DTenV dit onderzoek zo nodig over zo lang de amv nog geen 18 jaar oud is. Een speciaal opgeleide amv-regievoerder van DTenV gaat samen met hem of haar in gesprek. Als nog niet duidelijk is wie er voor de amv kan zorgen, gaat de regievoerder op zoek naar familie of bekenden die de zorg op zich zouden kunnen nemen. Zijn die er niet, dan kan er ook gezocht worden naar een opvanghuis.
Voor een aantal herkomstlanden geldt dat adequate opvang op voorhand wordt aangenomen, omdat bekend is dat er een opvanghuis is. Dit geldt bijvoorbeeld voor Guinee en Iran. Maar in de meeste gevallen gaat DTenV op zoek naar mogelijkheden om adequate opvang te regelen voor de jongere in kwestie.
Amv in cijfers
De afgelopen jaren komen er steeds meer alleenstaande minderjarigen naar Europa en Nederland om asiel aan te vragen. In de Staat van Migratie is te lezen dat het in 2023 ging om 5.800 amv. Dat zijn er gemiddeld 16 per dag. In 2022 ging het om 4.210 asielaanvragen: ruim twee keer zoveel als een jaar eerder. In de hele EU werden in 2023 meer dan 39.500 eerste asielaanvragen ingediend door amv, vooral door jongeren uit Syrië en Afghanistan. Duitsland kreeg vorig jaar verreweg de meeste aanvragen, gevolgd door Nederland en Oostenrijk. In totaal verbleven er eind 2023 meer dan 10.000 alleenstaande minderjarige asielzoekers in Nederland, van wie de meesten tussen de 14 en 18 jaar oud.
Het aantal alleenstaande minderjarigen dat in de caseload van DTenV terecht komt, is beperkt. Eind vorig jaar ging het om rond de 80 amv, uit meer dan 28 landen. Bij hen is Somalië het belangrijkste land van herkomst, gevolgd door Afghanistan. Een deel van de amv heeft nog geen terugkeerbesluit gekregen. Tussen 2019 en 2024 zijn eveneens circa 80 minderjarigen aantoonbaar teruggekeerd naar het land van herkomst of een ander land waar ze duurzaam kunnen verblijven. Een viervoud daarvan, 320 jongeren, vertrok met onbekende bestemming: van hen is niet bekend waar ze zijn. In nog eens 265 gevallen is de vertrekprocedure stopgezet, bijvoorbeeld vanwege de start van een nieuwe procedure. Circa 60 minderjarigen kregen alsnog een verblijfsvergunning.
Medewerking van de amv
Voor het onderzoek naar adequate opvang is medewerking van de amv heel belangrijk, bijvoorbeeld om familieleden op het spoor te komen. In eerste instantie wordt hier een jaar voor uitgetrokken. De IND kan de onderzoekstermijn verlengen als de amv niet goed meewerkt, bijvoorbeeld wanneer informatie wordt achtergehouden. Werkt de amv wel goed mee, maar kan toch geen geschikte opvang worden gevonden? Dan kan DTenV een advies opstellen voor de IND. Op basis daarvan besluit de IND of sprake is van een ‘buitenschuldsituatie’. In dat geval kan een verblijfsvergunning worden verleend omdat de amv buiten zijn schuld om niet kan terugkeren.
Als de amv niet goed meewerkt en de onderzoekstermijn is verlengd, dan vervalt uiteindelijk de voorwaarde van adequate opvang zodra de amv 18 jaar wordt. De IND kan dan alsnog een terugkeerbesluit uitreiken. Tot die tijd blijft de amv recht houden op opvang en voorzieningen in Nederland.
Infographic mogelijke uitkomsten
Na de teleurstelling dat de asielaanvraag is afgewezen, breekt voor de amv een nieuwe fase aan. Om deze jongeren uit te leggen wat ze kunnen verwachten, heeft DTenV een infographic gemaakt. Daarin wordt schematisch en in begrijpelijke taal uitgelegd wat er gaat gebeuren en wat de mogelijke uitkomsten zijn. Zowel de regievoerders als voogden en begeleiders bij Nidos kunnen deze gebruiken om met de amv in gesprek te gaan. De infographic, die vertaald is in 8 talen, is voor iedereen te bekijken op de site van DTenV.
Aanmelden VreemdelingenVisie
Wil je de VreemdelingenVisie voortaan in je mailbox ontvangen? Meld je dan aan bij de redactie en je krijgt een bericht als er een nieuwe editie van VreemdelingenVisie is gepubliceerd.
