COA en EUAA: ‘Verrijkend om nationaliteiten bij elkaar te brengen’

COA-medewerker Mariska Werkman is de adjunct-locatiemanager van de procesopvanglocatie in Ter Apel. Asielzoekers verblijven daar terwijl ze wachten op de algemene asielprocedure. Ze is blij met de hulp van het Europese agentschap. ‘Vorig jaar zomer waren onze medewerkers superdruk met de crisissituatie en het vinden van slaapplekken voor nieuwe asielzoekers. Daardoor was er minder tijd voor het begeleiden van bewoners van de opvang. Terwijl het voor deze mensen ontzettend belangrijk is om te weten: Wat gebeurt er vandaag met mij? En morgen? Of heel praktisch: Waar kan ik boodschappen doen? Sinds de komst van de EUAA-experts is er meer lucht. Zij beantwoorden vragen en maken tijd voor de bewoners, waardoor er voor COA-medewerkers meer tijd en ruimte ontstaat. Dat is fijn voor de bewoners en voor ons eigen personeel. Ook omdat we een zware periode achter de rug hebben door de opvangcrisis, die een diepe indruk achterliet.’

Tijd om te luisteren

De Italiaanse Federica Toso was de eerste EUAA-expert die Ter Apel in augustus 2022 te hulp schoot tijdens de opvangcrisis. In haar functie van Operation Officer and Reception Support heeft ze een duidelijke taak: problemen signaleren en oplossingen aandragen. Iets wat niet nieuw is voor Federica, die hiervoor bij de UNHCR werkte, de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties. ‘De eerste fase van mijn werk in Ter Apel bestond uit het inventariseren van wat er aan ondersteuning nodig was’, aldus Federica. ‘Wat is de belangrijkste behoefte van het COA? En hoe organiseren we een ondersteunend team vanuit de EUAA? Ik werkte in shifts mee met het COA-personeel om de situatie hier te begrijpen.’

Information providers

Federica: ‘Het werd snel duidelijk dat er ‘information providers’ nodig waren: mensen die vragen van bewoners beantwoorden over bijvoorbeeld hun situatie en asielprocedure. Daarna begon ik met het werven van vijf tolken en drie experts voor deze rol van information provider. De tolken en information providers werken in koppels en gaan samen in gesprek met de bewoners van de opvang. Daar waar de EUAA-ondersteuners vragen zelf kan beantwoorden, gebeurt dat. En als het nodig is, koppelen we terug naar het COA. We houden ook informatie bij over de gestelde vragen. Zo zien we welke onderwerpen het vaakst voorbijkomen en kunnen we ons daar beter op voorbereiden. We nemen de tijd om te luisteren en haasten bewust niet. Dit helpt ons om vroegtijdig kwetsbare situaties te signaleren, zoals iemand die zwanger is, of slachtoffer van mensenhandel.’

In korte tijd weten wat nodig is

Mariska: ‘Mensen zoals Federica kunnen in een korte tijd situaties goed inschatten. Dat is hun kracht. Vanaf het moment dat een EUAA-expert naar Ter Apel komt, weet diegene zonder al te veel informatie vooraf meteen wat te doen. Onze procedures en structuren kunnen soms lastig te begrijpen zijn. Maar door hun crisiservaring in het buitenland, maken de experts snel contact met collega’s en bewoners.’ Dat is wat Federica een ‘crisis attitude’ noemt: ‘Ik werkte al eerder in Italië, mijn directe EUAA-collega deed ervaring op in Griekenland. We zijn daardoor gewend aan snel in actie komen in crisissituaties.’

Een aanmeldcentrum waar alles samenkomt

De Vlaamse Bart Vandenbroucke werkt inmiddels zeven jaar bij de EUAA. Hij is Senior Operations Officer en als coördinator verantwoordelijk voor de invulling van de EUAA-ondersteuning aan Nederland. ‘Vanwege de crisis in Ter Apel besloten we in overleg met het COA om ons eerst te focussen op deze locatie’, aldus Bart. ‘In de toekomst kunnen we ook andere Nederlandse asielzoekerscentra ondersteunen, als dat aan de orde is. Het asielzoekerscentrum in Ter Apel is een goed Europees voorbeeld van een aanmeldcentrum waar alles samenkomt. Van de organisatie van de verschillende stappen in de asielprocedure en opvang tot de samenwerking in de migratieketen. Dat is niet overal zo in Europa. Dat wij Ter Apel mogen ondersteunen, is voor de EUAA motiverend en inspirerend. Ik ben elke keer weer onder de indruk van hoe gestructureerd en georganiseerd dit centrum is. En het COA is een van de meest actieve leden in ons netwerk en brengt veel expertise in.’

Een gezonde uitwisseling

Bart benadrukt dat de EUAA-ondersteuning geen eenrichtingsverkeer is. ‘Als EUAA zijn we er op verzoek van Nederland en het COA, om de hoge druk op het asiel- en opvangsysteem te helpen opvangen. Tegelijkertijd krijgen we er iets voor terug. Wij leren veel van het COA en over hoe de opvang van asielzoekers in Nederland is georganiseerd. Het is verrijkend om verschillende nationaliteiten bij elkaar te brengen bij het vinden van oplossingen voor opvangcrises. Onze belangrijkste eigenschap is dat we allemaal open-minded zijn. Dat maakt deze uitwisseling binnen de EU gezond.’ Daar is Mariska het volmondig mee eens. Zij is zelf ook EUAA-expert en ondersteunde al verschillende Europese teams: ‘Het is een kracht als je hulp kunt accepteren én kunt aanbieden. Een asielcrisis is niet alleen iets van Nederland, Italië of Griekenland. Het is een Europees probleem. Door daar samen aan te werken, sta je sterker.’