Bouwen aan een nieuw leven in Irak, met hulp van de EU

Bij DTenV meldt zich vanuit de Landelijke Vreemdelingenvoorziening (LVV) een man met de Iraakse nationaliteit: Ali. Ali is in 1995 uit Irak vertrokken vanwege de onveilige situatie en verhuisd naar Syrië. Met zijn eigen fysiotherapiepraktijk bouwde hij al snel een groot klantenbestand op. Zo kwam hij ook in contact met een Syrische vrouw. Ze kregen een relatie en trouwden na verloop van tijd.

Met weemoed vertelt Ali dat hij een jaloersmakend leven leidde met een rijk sociaal netwerk, een prima inkomen en een gelukkig huwelijk. Hij raakt niet uitgepraat over de voorspoed die hem ten deel viel in Syrië, nadat hij het verwoeste Irak achterliet. Maar helaas komt hier langzaam maar zeker een eind aan als het land vanaf 2011 in verval raakt. Tot overmaat van ramp strandt het huwelijk om redenen die voorheen nooit een rol speelden. De vrouw meent namelijk als soenniet niet langer getrouwd te kunnen zijn met een sjiiet: een sentiment dat zich op dat moment venijnig en breder manifesteert in de Syrische samenleving.

Reisdocument

Met de komst van IS ziet Ali zich genoodzaakt om te vluchten, ditmaal richting Europa. In 2015 belandt hij in Nederland en vraagt hij meerdere malen asiel aan. Daar komt hij zijn ex tegen op een van de azc’s waar hij verblijft. Anders dan in haar geval worden zijn asielaanvragen afgewezen en krijgt hij te maken met DTenV. Maar omdat Ali weigert mee te werken aan terugkeer en de Iraakse autoriteiten geen reisdocumenten afgeven in het kader gedwongen terugkeer, sluit DTenV zijn zaak eind 2019 af.

Drie jaar later komt Ali terecht in de LVV in Amsterdam. Hij is inmiddels geen moslim meer maar heeft zich bekeerd tot het christendom. Hij doorloopt een juridisch traject bij stichting ASKV/Steunpunt Vluchtelingen, dat zijn verblijfsperspectieven in kaart brengt. Na een half jaar dreigt Ali door de uitzichtloze situatie in een depressie te raken. Dit doet hem besluiten alsnog zijn volledige medewerking te verlenen aan terugkeer.

Uiteindelijk is het Stichting Wereldwijd die samen met Ali de mogelijkheden bespreekt voor terugkeer naar Irak via het EU Reintegration Programme (EURP), waar DTenV een pilot mee draait. Dit programma behelst naast de feitelijke terugkeer een jaar lang ondersteuning op maat via het European Technology en Training Centre (ETTC), de lokale partner die het herintegratie-programma uitvoert in Irak. Het lukt de betrokken niet-gouvernementele organisaties echter niet om een reisdocument te bemachtigen. In november 2023 vraagt Stichting WereldWijd DTenV te faciliteren. In december wordt Ali gepresenteerd bij de ambassade. Er blijkt nog een aangifte nodig van een verloren verblijfsdocument, met vertaling en legalisatie, maar uiteindelijk komt er een reisdocument. Via Stichting WereldWijd meldt DTenV Ali aan bij Frontex voor het EURP en legt het herintegratieplan voor. Na akkoord zet DTenV de aanmelding definitief door naar de partnerorganisatie in Irak.

Ondersteuning

Al vóór vertrek wordt Ali in contact gebracht met ETTC. Los van de financiële ondersteuning geeft dit de man moreel een enorme boost. Als ex-asielzoeker ziet hij erg op tegen de aankomst in Bagdad en de confrontatie met de immigratie-autoriteiten. Het contact met de partner in Irak stelt hem enorm gerust.

Uiteindelijk vliegt Ali na bijna acht jaar in Nederland naar Bagdad. Hij is dan al 29 jaar weg uit Irak. Op de luchthaven staat een team van ETTC klaar om hem te ontvangen. Het team loodst hem soepel door de grenscontrole en geeft hem geld om de eerste dagen goed door te komen. Ook wordt hij begeleid naar het huis waar hij de eerste tijd kan logeren. De volgende dag krijgt de man informatie over allerlei praktische aspecten van het leven in Irak. In het eerste jaar na terugkeer zullen maandelijkse sessies met ETTC volgen om het herintegratieplan uit te voeren, met als eerste prioriteit het vinden van woonruimte en medische zorg. Ook houdt hij contact met Stichting WereldWijd.

WereldWijd laat weten dat Ali zich inmiddels heeft gevestigd in noord-Irak, uit de buurt van zijn familie, die hem bedreigt vanwege zijn bekering. Hij voelt zich niet veilig, maar geeft aan dat er niets anders op zit dan de situatie te accepteren.

*Vanwege de privacy is de naam Ali gefingeerd.