Opvang met aandacht: de kracht van intensieve begeleiding

‘Ibl is een persoonsgerichte begeleiding’, vertelt Anneke Pereboom, projectleider Ibl bij het COA. Vertoont een bewoner gedrag waar anderen last van hebben, dan kan de nieuwe methode uitkomst bieden. Pereboom: ‘We bekijken per bewoner wat nodig is om overlastgevend gedrag te veranderen. Daarmee willen we ook dat de bewoners zich beter gaan voelen en begrijpen waar het gedrag vandaan komt. Dat zijn de beste ingrediënten om een verandering te kunnen maken.’

Intensieve begeleiding op locatie is een uitbreiding op de basisbegeleiding die iedere bewoner bij het COA krijgt. Deze werkwijze wordt ook wel ‘methodisch begeleiden’ genoemd. Het COA ondersteunt hiermee bewoners bij de voorbereiding op hun toekomst, met als doel de zelfredzaamheid te versterken. Pas als het gedrag van een bewoner uit de hand dreigt te lopen, komt Ibl ter sprake.

Werkwijze

‘In de eerste periode van de intensieve begeleiding richten de medewerkers zich op observatie’, aldus Pereboom. ‘Heeft deze persoon echt Ibl nodig? Tegelijkertijd werken zij aan het opbouwen van een vertrouwensband.’ Zo’n band ontstaat volgens Pereboom tijdens informele contactmomenten, zoals in een laagdrempelig kantoor of koffieruimte, waar de bewoners binnen kunnen lopen om even een praatje te maken. Of door het stimuleren van (sport)evenementen.

Pereboom: ‘Wanneer na de observatie blijkt dat de bewoner Ibl nodig heeft, werken we verder aan een vertrouwensband zodat we meer mogelijkheden krijgen om achter de oorzaak van het gedrag te komen. Gedrag heeft namelijk altijd een functie. Vanuit daar kijken we wat er nodig is in de begeleiding om gedragsverandering te bewerkstelligen.’

Intensieve begeleiding op locatie wordt een landelijke werkwijze welke gefaseerd wordt geïmplementeerd op alle reguliere (nood)locaties met een bestuursovereenkomst van een jaar of langer. De Ibl’er - voorheen bijvoorbeeld een woonbegeleider - krijgt hierbij een focusrol op het begeleiden van deze bewoners. ‘Dat betekent een intensievere vorm van begeleiden boven op de basisbegeleiding en kennisontwikkeling over de problematiek’, aldus Pereboom.

Effect

In Ter Apel staat het Ibl-kantoor midden op het terrein, grenzend aan het voetbalveld waar veel bedrijvigheid heerst. Pereboom: ‘Zo is het laagdrempelig contact snel bereikt. Vanwege de grootte en de complexiteit van deze locatie, waar bijna 2.000 bewoners verblijven, zijn hier zes medewerkers voor aangesteld.’

‘Sinds we ermee startten, zien we voorzichtig minder overlast in Ter Apel. Een succes dat voor alle locaties geldt, is dat we veel kennis krijgen over de doelgroep en veel vooroordelen hiermee weg kunnen nemen. Zo denken mensen dat bewoners uit landen als Algerije en Marokko de meeste overlast veroorzaken, maar in de Ibl-caseload komen bewoners uit allerlei landen voor.’

In Ter Apel werkt het COA samen met onder andere IND, DTenV en AVIM. ‘Wij toetsen regelmatig verschillende thema’s op vooruitgang. Een goed scorend thema in de samenwerking is overlast. Ibl heeft dus ook effect op de samenwerking in de keten bij omgang en aanpak van bewoners met overlastgevend gedrag.’ Ook in het azc Assen werken inmiddels drie medewerkers fulltime als intensief begeleider. Klaas van der Veen is de locatiemanager van de locatie waar 1.000 asielzoekers wonen: ‘We koppelden medewerkers aan bewoners van wie het gedrag overlast gaf, of van wie het gedrag uit de hand leek te gaan lopen. Ook bewoners met psychische problematiek begeleiden we intensiever.’

Hoe ziet dat er in de praktijk uit? ‘We zoeken mensen sneller op, bijvoorbeeld door dagelijks het gesprek aan te gaan’, zegt Van der Veen. ‘Soms gaan die gesprekken over de algemene gang van zaken, en soms is er een specifieke hulpvraag van een bewoner. Wij kunnen dan de juiste hulp zoeken. Uiteindelijk willen we dat de bewoners zich beter gezien en gehoord voelen. Ze willen het zelf ook graag goed doen.’

Dagelijkse werk wordt beter

Door de Intensieve begeleiding op locatie hebben reguliere (woon)begeleiders volgens Van der Veen meer tijd voor dagelijkse taken en kunnen zij die beter uitvoeren: ‘Een bepaalde groep bewoners vraagt veel tijd en aandacht. Dit veroorzaakt frustratie bij bewoners en medewerkers. Deze mensen krijgen nu specifieke begeleiding van de Ibl’ers. En de bewoners die dat minder hard nodig hebben, krijgen meer tijd van reguliere woonbegeleiders. Zo verdelen we het werk en de aandacht voor bewoners beter.’

Wat de locatiemanager al opvalt in het azc, is dat de bewoners die extra begeleiding krijgen beter in de omgang zijn en minder incidenten veroorzaken. ‘Ze worden gezien. Ze doen ertoe, het zijn vaak mensen met trauma’s of psychiatrische problematiek. Dat is ook niet verwonderlijk als je kijkt naar de plek waar ze vandaan komen en de reis die ze hebben moeten doorstaan. Sommige bewoners hebben intensievere psychiatrische hulp nodig en daarvoor hebben wij goed contact met onder andere de Gezondheidszorg Asielzoekers. Zij kunnen doorverwijzen naar bijvoorbeeld de POH GGZ of externe psychiatrische behandelingen.’ 

Van der Veen benadrukt dat Ibl een goed middel is voor de aanpak overlast maar benadrukt ook de procedure te volgen. ‘Als iemand veel overlastgevend gedrag laat zien en een kansarme asielaanvraag heeft dan kan je met behulp van de ketenpartners ook de procedure versnellen. Gezamenlijk moet je daar verantwoordelijkheid in nemen.’

Pereboom: ‘De aandacht ligt nu bij het subjectieve gevoel van veiligheid te verbeteren bij bewoners en medewerkers en het richten op objectieve veiligheid; minder incidenten en minder strafbare feiten. Onze nieuwe Ibl-werkwijze heeft alles te maken de visie binnen onze organisatie waarbij we kijken naar wat bewoners, naast opvang, echt nodig hebben. We werken hard aan het passend maken van het beleid, het schrijven van werkinstructies en ervoor zorgen dat we deze taak zo goed mogelijk uit kunnen voeren. We gaan een hele slag maken. Op deze manier werken we aan een veilige woon- en werkomgeving voor medewerkers, bewoners en omwonenden.’