Tekst Karin Lassche
Foto Mila van Egmond, Mediatheek
Ruim driekwart van de gemeenten heeft toenemende problemen met aan lager wal geraakte arbeidsmigranten. DTenV is door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid gevraagd om terugkeerprojecten uit te voeren voor deze doelgroep. In dat kader heeft DTenV het pilotproject van de stichting De Regenboog Groep in Amsterdam met drie jaar verlengd.
De Regenboog Groep zet zich in voor mensen die kampen met dakloosheid, verslaving, psychiatrische problematiek of armoede. De organisatie heeft 1.500 vrijwilligers, enkele honderden betaalde medewerkers en runt tien inloophuizen in Amsterdam.
Binnen de pilot ‘Repatriëringstrajecten De Regenboog Groep’ richt de organisatie zich op counseling en terugkeerondersteuning voor EU-burgers in penitentiaire inrichtingen (PI’s) rondom Amsterdam. Hierbij gaat het om arbeidsmigranten uit Europa die in moeilijkheden zijn geraakt, veelal onverzekerd zijn en kampen met dakloosheid, psychische en verslavingsproblemen.
Spreekuren in de PI
In de praktijk gaat het vooral om mensen uit Polen, Roemenië en Hongarije die met het strafrecht in aanraking zijn gekomen en vastzitten. Veelal is sprake van kleine vergrijpen, zoals uitstaande boetes of betrokkenheid bij een geweldsincident, al dan niet voortkomend uit psychiatrische problemen. De Regenboog Groep ondersteunt hen als ze hun leven weer op poten willen zetten, zoals dat ook gebeurt bij andere daklozen in de stad.
Regelmatig houdt de Regenboog Groep spreekuren in de PI’s. Hiervoor is er contact met de casemanagers in de gevangenissen in Zaanstad en Lelystad. ‘Door de detentie zijn mensen vaak gestabiliseerd, in die zin dat ze structuur hebben in de dag en geen verslavende middelen onder handbereik hebben’, zegt programmacoördinator Hulpverlening Michael Sprokkereef. ‘Dat is een goed moment om het gesprek te voeren over de toekomst. Dat kan terugkeer zijn maar ook een baan bijvoorbeeld. De uiteindelijke beslissing laten we bij degene die hulp vraagt. Wij willen vooral voorkomen dat iemand weer dakloos wordt.’
Vaak is sprake van verschillende soorten problemen tegelijk, zoals een verslaving, een verstandelijke beperking of psychiatrische problemen. Bovendien hebben de betrokkenen bijna allemaal geldzorgen en spreken ze slecht Nederlands. Ze worden geholpen een duurzaam bestaan op te bouwen door hulp te bieden bij het oplossen van praktische problemen, toeleiding naar medische of psychisch noodzakelijke hulp, begeleiding naar de arbeidsmarkt in Nederland óf door ze te motiveren terug te keren naar het land van herkomst met de hulp van DTenV, zo nodig met een aansluitend hulpverleningstraject.
Welke mogelijkheden er zijn voor hulp? Dat verschilt. Voor EU-burgers, die meer rechten hebben dan wordt aangenomen (zie kader), werkt De Regenboog Groep aan toegang tot de reguliere route naar de maatschappelijke opvang. Tegelijk is er een grote groep die niet in aanmerking komt voor dezelfde hulp als Nederlandse dak- en thuislozen. Voor deze mensen zijn de ‘Regenbogers’ elke dag, samen met partnerorganisaties, op zoek naar de beste manier om te helpen, in Nederland óf in het land van herkomst.
Knelpunten
De Regenboog Groep heeft verstand van verslaving en psychiatrie. De stichting onderhoudt contact met GGZ-instellingen, de Nederlandse politie en consulaten en ambassades van Oost-Europese landen, net als met hulpverleningsinstanties in heel Europa, voor het geval er bijvoorbeeld een opname nodig is na terugkeer naar huis. De maatschappelijk werkers spreken de midden-Europese talen, zoals Pools en Roemeens, wat helpt in gesprek te komen en dient als steun voor de casemanagers. Sprokkereef: ‘Wij vinden het belangrijk dat iemand die hulp vraagt zich gehoord voelt. Alleen bij wederzijds vertrouwen is er kans van slagen. We bespreken de knelpunten die iemand ziet en regelen een eventuele zachte landing in het land van herkomst, met lokale partners.’
In 2024 zijn al meerdere repatriëringstrajecten geweest. Daarbij moesten de nodige obstakels en problemen worden overwonnen. Zo worden veel mensen in het weekend uit detentie ontslagen. Het is dan lastig om direct een opvangplaats te regelen, waardoor mensen toch op straat terechtkomen. Verder is het door de veiligheidsbeperkingen in de PI’s vaak niet makkelijk om EU-burgers te spreken. Sprokkereef: ‘We zijn sterk aangewezen op de samenwerking met casemanagers in de PI’s, zelfs voor de bewegingen binnen de inrichting. Dat neemt niet weg dat we in het project al meerdere mensen hebben kunnen helpen. Ik verwacht dat we met de opgedane ervaring dit jaar nog meer resultaten gaan boeken.’
Welke rechten hebben EU-burgers?
Vorig jaar publiceerden de ministeries van Volksgezonheid, Sociale Zaken en Justitie en Veiligheid de checklist ‘Recht op gelijke behandeling’, die gemeenten en hulpverleners helpt om een inschatting te maken of een EU-burger recht heeft op dezelfde behandeling als een Nederlander in dezelfde situatie. Denk aan toegang tot de maatschappelijke opvang of de dagbesteding. Onderzoek van De Regenboog Groep samen met de gemeente Amsterdam laat zien dat meer dan de helft van de dakloze EU-burgers die bij De Regenboog Groep in beeld zijn, recht heeft op gelijke behandeling.
Aanmelden VreemdelingenVisie
Wil je de VreemdelingenVisie voortaan in je mailbox ontvangen? Meld je dan aan bij de redactie en je krijgt een bericht als er een nieuwe editie van VreemdelingenVisie is gepubliceerd.
